श्री पचली भैरब, नइअजिमा व पचिमहृः गणेद्यः
श्री पचली भैरब, नइअजिमा व पचिमहृः गणेद्यः
प्रकाशमान शिल्पकार
राजपुतसिंह बामन शाही
राजपुतसिंह बिनोद शाही
श्री पचली भैरब
झी नेपाःमि तय्सं थःगु छेंजःपिं व देय्या सु्रक्षाया लागिं अष्टमातृका गण कथं च्याम्ह अजिमापिं व भैरब शक्ति द्यःपिं हना वयाच्वंगु दु । च्याम्ह अजिमापिं धायेबले महालीक्ष्मी,ब्रम्हायणी, रुद्रायणी, कौमारी,नारायणी,बाराही,इन्द्रायण्ी व काली खः । थ्व च्याम्ह अजिमापिंन्त थायेबाये कथं थःथःगु कथं बिस्कं बिस्कं नांमं हना वयाच्वंगु दु । अथे हे थःथःगु त्वाः त्वाःया दोबाट दोबाटे क्षेत्रपाल भैरब स्थापनायाना त्वाःया सुरक्षाया लागिं पुजामानेयाना हना वयाच्वंग दु । नेपाःदेशये ३४ भ्ह भैरब शक्ति बाय् भैरबद्यःतः दु धइगु थन धार्मिक मान्यता व बिश्वास दु । भैरब धाय्बले झीगु मानसपतले छम्ह भयंकररुपयाम्ह शक्तिशालि बाय् बलशालिम्ह स्वय् हे ग्यानापुसें च्वंम्ह द्यःयारुपय् लुयावई । गथेकि – श्री कालभैरब , श्री महाँकालभैरब ,श्री उन्नमन्तभैरब ,श्री तीकाभैरब,श्री बतुकभैरब,श्री आकाश भैरब, श्री स्वय्त भैरब व श्री पचली भैरब आदि ।
झी नेपाःमि तय्सं मानेयाना वयाच्वंपिंं भेरब शक्तिपिं मध्य अष्टभैरबया झ्वलय् लाम्ह छम्ह महन्वपूर्णम्ह व शक्तिशाली भैरब यें वण्डेलागाया क्वनेत्वाःया टेकु दोभानया श्री पचली भैरब न छम्ह खः । थ्व भैरबयात क्वनेत्वाःया रैथाने बासिन्दातेसं थःगु अधिस्थात्रीद्यःया रुपय् कया श्री पचली आजु धया मानेयाना वयाच्वंगु दु ।
श्री पचली भैरबया स्थापना कलिगत संम्बत ३८२७ ई.सं.७२५ दँ पाखे लिच्छवि जुजु गुणकामदेबं जेपाल मण्डलया यें दक्षिण मंजुपतन यंगाल कोलिग्राम बस्ती व उत्तर यंगु कोलिग्राम बस्ती नांया निगु बस्तीयात समायोजनयाना बागमती खुसी, बिस्नुमती खुसी, इक्षुमती(टुकुचा) खुसी, व रुद्रमती –ध्वब्या)खुसीया सिथये यें कान्तिपुर नगर निर्माणयाना थ्व नगरया प्यखेंरं खड्ग आकारया अष्टमातृका व अजिमायुक्त शक्ति पीठया नापं क्षेत्रपाल भैरबपिं स्थापनायायेगु झ्वलये दक्षिण भेगिया सुरीक्षया लागिं श्री पचली भैरब स्थापना यागु खः धइगु भाषा बंशाली च्वयातगु दु धइगु इतिहासबिज्ञतयेगु भनाइ दु । थ्व पचली न छगु पीठ खः । थ्व पचली क्षत्रय् न्यागु शिवलिङ्ग दुगु व थ्व पञ्चलीङ्ग दुगु हुनिं हे थन बिराजामान जुयाच्वंम्ह भैरबद्यःयात पचली भैरब धागु खः धईगु भनाई खनेदु । अथे जुया सनातन शैबमार्गी धर्मालम्बी(हिन्दु)तेसं पचली भैरबयात पञ्चलिङ्गेश्वर भैरब व बुद्विस्ततय्सं श्री स्वच्छन्द भैरबया रुपकया हनावयाच्वंगु ।
पचली भैरबया स्थापना –
भाषा बंशावली श्री पचली भैरब लिच्छवि जुजु गुणकामदेबं यें कान्तिपुर नगर निर्माणयाबलय् पलिस्था यागु धयातसां पचली भैरब उत्पतिया थीथी किबंदन्तीतः न्यने दु । छगु किबंदन्ती कथं परापूवंकालय् यें फम्पि देय्या छम्ह महाशत्तिशाली व तन्त्रसिद्घिलय् निपूर्णजुयाच्वंम्ह जुजु दुगु व जुजु न्हिन्हिं थःगु तन्त्रसिद्घिं निमख्यमात्रं हे चान्हे काशिवना मोल्हूवनिगु । काशिं लिहाँवइगु बखते यें कान्तिपुरनगरया क्वनेत्वाःया खवड्गीकार(नायः) समुदाय्या छम्ह म्ह्याय्मचा नापं यःत्यः जुया ख्याली च्वनिगु अले सुथसिया ग्वँगः महानिबले हे अन नं तन्त्रशक्तिं अन्तरध्यान जुया थःगु देशय् लिहाँवनिगु जुयाच्वन । जुजुं थः यज्जु मिसा नापलावनिगु बखते छम्ह साधारण मनुयारुपय् वनिगु जुगुया कारणं मिसांधासा थ्व मिजं वास्तवे सुखः धइगुतक न मस्यूगु जुयाच्वन । थुगु कथं न्हियान्हिथं चान्हे चान्हे छम्ह याकमिसा देनिगु क्वोथाये छम्ह सुनानं म्हमसिउम्ह मिजं ख्याली च्वं वइगु जलाखला व मिसाया छेंजः तयेसं वाचायेका मिसामचायाके सोधखोजयाना केरकार यावले मिसां न थःथाये ख्याली च्वंवइम्ह मिजंया वास्तविक्ता छु खः मिजं गनयाम्ह, अले सुख ? धइगु खँय् च्वूतातया मिजंयाके केरकारयाना न्येनेगु सूरुयात । थः यज्जु मिसां थःत यक्वहे केरकार यागुलि. मिसायात थःगु वास्तविक परिचिय् मबिसें मगात धइगु बिचायाना जुजुं मिसायात थथेधाल – धाथें हे छं जिगु वास्तविकरुप स्वय्गु खसा छं जिं धयाथें हे यायेमा । जि थःगु वास्तविकरुपय् वय् छं जित स्वया थ्व जाकिं पूजाया बाय् केकी धया मिसायात किगःबिया मिजं नं थःगुभयंकररुपया वास्तविक भैरबया रुप मिसायात केन मिजंया ग्यानापुसें च्वंगु रुप खना मिसा ग्याना जाकिं मकेकुसें बिस्यूँवन । थथे थःत जाकिं मकेकुसें मिसा बिस्यूँ वंगुलिं मिसाया ल्यूल्यू मिजं न जित जाकिं केकिे धाधां ल्यूल्यू हे ब्वां वन थथे ल्यूल्यू व बिस्यू ववं हे सुथसिया ग्ँगगः हालाहल , सुथसिया ग्वँगः हालाहगुलिं मिजं थःगु देशय् वनेमखना ग्याना टेकु दोभानया मसानघाट(दिप(ये सिम्ह प्वचिना हगु पूलूं तोपुया थःत सुचुकेगु प्रयासयाबले लिउनेया दुगाम्हधासा सुचुके मफुत अले अन हे लोहँया अमूर्तरुीपये सिद्घ जुयावन । तन्त्रसिद्घिं चान्हे सुन व्यक्ति गनं वनधासा सुथसिया ग्वँगः महानिबलय् हे थःगु थासय् थ्येंकेमाग बाध्यतात्मक अवस्था दुगुलिं हे व भेषधारी जुजु इले हे ल्याहाँ वनेमफुगुया हुनिं ल्वहँया अमूर्तमूर्तिया रुपय् दुगाम्हजक थे चोंक सिद्घ जुयावंगु खः धइगु थन धार्मिक जनजविश्वास दुगु खनेदु ।
थुखे जुजुया लाय्कुलि जुजु लिहामवगुलिं जुजुया लानीं भात(जुजु) गन वना च्वन धया सोधखोजयाना मा मां वबलय् येँ कान्पिुर नगरया दषिण भेगया टेकुदोभान मसानघाट(दिप)य् जुजु ल्वहँजुया सिद्घ जुयाच्वंगु लुइका थःभात नापं बायेमागु दुखं बिरक्तिजुया लानी सिकाली ख्वख्वं लिहां वँगु बखते यल देय्या छगु गामेय् (आया ख्वकना ) थेंका लानी सिकाली नं अजिमायारुपय् सिद्घजुयावन अले अन गाँया नां हे ख्वकना जुवन धइगु थन किबंदन्ती दु ।
जुजुया यज्जु मिसाया प्वाथय् दुगु व भयंकर रुपयाम्ह थःयज्जु मिजंयारुपखना ग्याना बिस्यूँ वम्ह मिसां लिपा कायमचा छम्ह गणेद्यःया अवतारयारुपये बुइका थः न नई अजिमाय रुपय् प्रख्यात जुयावन धईगु किबंदन्ती नेनेदु ।
मेगु छगु बिबंदन्ती थुकथं नेनेदु ः– फम्पिया जुजु साक्षात भैरब व तन्त्र प्रवीण जुगु हुनि न्हिन्हिइ काशीवना म्वः ल्हूया क्वने नई मिसा(नायःतय् म्ह्याय्मचां)थाय् ख्यालु च्वं वइगु जुयाच्वन मिसांधासा थः यज्जु मिजं भैरबया साक्षात स्वरुपम्ह जुजु धकाः मस्यूगु जुयाच्वन । मिजंया वास्तबिक्ता सिकेया लागिं मिसां छन्हु मिजं क्वथाय् वय्धुकां लुखाय् पर्सि यखानातल । न्ह्यावलय्थें हे मिजं जुजु चान्हेय् थःगु देशय् लिहां वनेत स्वबलय् लुखाय् पर्सि यखाना तःगुलिं वने मफुत । अले सुथसिया ग्वँगः हालाहया द्यः तुइया वयेवं मिसाया छेंजःपिं फुुकं मिलय् जुयाः व मिजंयात झातापायाना बाम्हसिक दायाः टेकु मसानाघाटया कन्हाय् स्वाँया झाः दुगु थासय् वांछ्वया थकल । झालय् वांछ्वम्ह मनुया प्यंपाया भाग छब्व जक कन्हाय् स्वाँ न पिने लानाच्वन । लिपा अन हे भैरबद्यःया रुपय् अमूर्तरुपय् सिद्घजुल हँ धइैगु न किबंदन्त िनेनेदु ।
अथे हे मेगु छगु किबंदन्ती थथे न नेनेदु – न्हापा न्हापा छम्ह भेषधारी मिजं नं यें देय्या क्वःनेलागाय् लागु वंन्द्ये ध्याचुलखु त्वाःलय्या नायः समुदाय्या म्ह्याय्मचा नापं मतिना जुया बहनी चान्हे चान्हे मिसायाथासय् ख्याली च्वंवनिगु जुयाच्वन । थथे चान्हे चान्हे बाहेक सुथय् न्हिनय मवइम्ह मिजं जुगु व थः धासा भंगःतग्वः ःजुया प्वाथय् दय्धुकुंगुलिं न्ह््याथेयानासा मिजंया नां , थाय्बाय् अले सुखः धइगु सिकेगु मनतया मिजंयात केरकारयाना न्येनेगुयात । मिसां न्हिन्हिं केरकारयागुलि थःयज्जु मिसायात थःगु वास्तविक परिच मबिसें मगात धया बिचायाना भेषधारी मिजं नं मिसायात धाल जित छं धाथें हे म्हसीकेगु खःसा थ्व कीगः निगः छंगु ल्हातय् ति , जि थगु वास्तबिपरुपय् वय् छं जित म्हसीके धुने वं ल्हातय् च्वंगु थ्व किगं जितः पुज्याना ब्यु धयाः थःगु भयंकर स्वय्हे ग्यानापुसें च्वंगु भैरबया रुप क्यनाबिल । मिजंया थजागु भयंकररुप खःना मिसां ल्हाति च्वंगु जाकिं मिजंयात पुज्यायेगुला गन गन थःगु प्वाथय् च्वंम्ह मचा कुतुंवंगु तकं हे मचाय्क उखे थुखे बिस्युंवन । व भेषधारी ग्यानापुसृें च्वंम्ह मनु न थःत जाकिं पूज्याकेगु आशातया मिसाया ल्यूल्यू हे वन । थुकथं उखे थृुखे मिसाया ल्यूल्यू ववं हे सुथििसया ग्वँगःहालहल । व ग्यानापुसे. च्वंम्ह मिजं गन वने गन वने जुया टेकु दोभानया मसानाघाटय् सीम्ह प्वःचीगु पुलुं त्वपुया थःतः सुचुकेगु प्रयासयाबलय् प्यँपा छकुचा धासा पूलुं सुचुके मफुगु हुनिं अन हे सिद्घजुयावन । बिस्यूवना च्वंम्ह मिसां लिफस्वगु बखतय् ग्वानापुसें च्व.म्ह भेषधारी थःयज्जु मिजं थथे प्यँपा छकुचा खनेदय्क सिद्घ जुयावंगु खना अजुचाया लिक्कवना थिया स्वगु बखतय् मिसा नं अन हे सिद्घ जुयावन हँ । बिस्यूं वनाच्वंम्ह मिसां थःगु प्वाथेच्वम्ह मचा कुतुं वकुगु थाय् थौकन्हे पचतुली भैरबद्यः दर्शनयानाः लिहा वयेबलय् मतुलीपाखेवयेत फहिलेगु कुंचाय् मिसाया छेंजःपिंसं लुइका हया छें यंकुगु बखतय् छेंच्वंगु नायःखिंखय् मचा गणेद्यःया रुपय् सिद्घ जुयावन धइगु थन किवंदन्ति नेनेदु । वहे गण्ोद्यःयात लिपा वना पचीमहृः गणेद्यः धाय्गु यानाहल धइगु न भनाइदु ।
यें क्वनेत्वाःया नायः समुदायेया म्ह््याय्मचा नापं मतीनायाना ख्याली च्वं वनिम्ह मिजंया क्वनेत्वाःालय् झिनिम्ह ज्यापु पासापिं दुगु व थःपासा टेक ुमसानघाटय् ल्वहँयारुपय् सिद्घजुया वसेंली ल्वहँयात भैरबद्यः भापयिा पूजायाना मानेयाना हनेगु ज्याः वहे झिनिम्ह ज्यपु पासापिंसं यानावयाच्वंगु खः धइगु भनाइ थन खनेदु ।
थन च्वय् उल्लेखयानातगु स्वंगु किवंदन्त् िमध्य निगु किवंदन्तिलय् नइअजिमाथाय् ख्याली च्व.वइम्ह बाये ख्याली च्वं वयनिम्ह मिजं फम्पिया जुजु खः धघइतगु दुसा स्वंगुगु किवंदन्तिलय् छम्ह भेषधारी मिजं जक धईतगु खनेदु । भेषधारी मिजं साधारण मनु बाय् छम्ह शक्तिशाली जुजु बाय् भैरब हे छाय् मजुइमा किवंदन्ति बाखँ कथं मसानघाटय् दुगाःम्ह बाय् प्यपाजक खनेदय्क सिद्घ जुयावंगु खः धईगु बाखँया कथं न्हापा मसानघाटया आया पचली भैरबया प्रतिक ल्वहँ दुसा न भेषधारी भैरबया यज्जु मिसा नइ अजिमा व वय्कपिनिम्ह गणेद्यःरुपि काय्भाजु(नायःखिंलय् सिद्घि जुयावंम्ह धाम्ह)या अस्तित्व छुं खनेमदु । किवंदन्ति कथं पचली भैरब नाप नापं हे नइ अजिमा व पचिमहृ गणेद्यः न सिद्घ जुयाच्वंगु छुं अस्तित्व दय्मागु हे खः । पचली भैरबया खवपाखे बिराजमान जुयाच्वनिंम्ह नकिंनि अजिमाया नामं प्रख्यात जुयाच्वंम्ह पचली अजिमायात हे भैरबया यज्जु मिासा नइ अजिमा खः धाय्गु खःसा झी नेवाःतय् परम्परा व रितिथिति कथं मिज. व मिसा याने कला भात बाय् थकाली कथं गनं लहरीं च्वनिगु बखतय् दकय् न्हापालाक नायः याने छेंया थाकाली बाय् नकींनि अनं लिपा थकाली कथं मेमेपिं च्वनिगु व च्वनेमागु खनेदु । तर पचलीइया पीठय् पचिमहृजात्राबलय् न्हापालाक नकिंनि अजिमा अन ंलिपातिनि पचली भैरब बिराजमान जुयाच्वंगु खनेदु । यानेकि नकिंनि अजिमायात पचली भैरबं हनेमाम्ह खनेदु । अजिमाया न अजिमा जक नकिंनि अजिमा जुइगु झी नेवाः परम्परा व रितिथिति खः । थ्व परम्परा व रितिथिति स्वयेबले नकिंनि अजिमा पचली भैरबया कला खः धायेगु स्थिति खनेमदु । झीगु नेवाःखँग्वलय् नकिंनि व नइ खँग्वयात दुवाला स्वय्बलय् निगुं हे खँग्वयात नेतृत्वयाइम्हसित छेलिगु खँग्व खनेदु । छुं न ज्याः बाय् छुं पुचःया नेतृत्व याइम्ह मिसा बाय् मैजुयात नकिंनि व नइ खग्व छेलावयाच्वंगु थन खनेदु । नइ खँग्व नेतृत्वयाम्ह मिसायात छेलावयाच्वंगु छगु किब्ंदन्ती थन न्ह्यथने सांन्दरभिक जुगुलिं न्ह्थनेतेना – न्हापा न्हापा थन नेपालमण्डलय् झी मनुतय्सं कापया वसः फिइगु चलन मदु बाय् कापया वसःफिइत काप थन नेपालमण्डलय् मदुगु जुयाच्वगुलिं येँ देय्या दक्षिण भेगया बल्खु पीठय्(आया नैकाप) सिर्जनाया प्रतिक बिश्वकर्मा द्यः , धनया प्रतिक लक्ष्मी द्यः व बिद्याया प्रतिक सरस्वति द्यःतय्बिचय् थनया मनुतेत कापया लँ फिकेत कापया ब्यवस्था गय्याना याय्गु धैगु खँय् सहलह जुया नेपालमण्डलय् न्हापांखुसि अनया मिसातय्तः काप थाय्गु स्येना तानया व्यवस्था नापंयानाबिया काप थायेगु नेतृत्व अनया मिसातेसं यागुलिं हे लिपावना अनथाय्या नां हे नइ व काप खँग्व संयोजन जुया नइकाप जुगंगु खः धइगु किबंदन्ती नेनेदु । नइकाप हे लिपा अपभ्रंशजुया नैकाप जुवंगु खनेदु । थ्व नइ व काप संंयोजन जुया नइकाप (नइ+काप=नइकाप) जुवंगु किवंदन्तीया आधारं न पचली पीठय् बिराजमान जुयाच्वंम्ह नकिंनि अजिमा बाय् नइ अजिमा न यें देय्या अजिमातःय् नेतृत्व यानच्वंम्ह नइ(नकिंनि)अजिमा बाय् अजिमाया न अजिमा खनेदु । नइअजिमा धाथ्ेहे नायःसमुदाय्या ह््याय्मचा खसा नइअजिमा मखु नइनि अजिमा जुइमागु खः । थुकथं वाला स्वय्बलय् गुणकामदेबं येँ कान्तिपुरनगर पलिस्थायाना देय्रक्षाया लागिं थाय् थासे अष्टमातृका द्यःपिं स्थापना याये न्ह््यःहे थन टेकुदोभान मसान घाटलिक छगु पुलांगु मातृ शक्ति पीठ दुगु खनेदु । मसानघाट दुथाय् वा मसानघाट सतिकं व क्वसिमा बाय् वंघ सिमा दुथाय् अष्टमातृकाद्यःपिं वासजुया च्वनिगु थाय् खः –(अजिमा युक्त शक्ति पीठ सन्ध्याटाइम्स न्हिपौ ने.संस ११३१ कौलाथ्व ६÷२०६८ असोज १५आइतबाः)। अष्टमातृका वासजुया च्वंग थाय् हे शक्ति पीठ खः । गुगुन मातृशक्ति पीठय् गंछि द्यःपिं(देवगणतः)दयावया च्वंगु खनेदु । गंछि द्यःपिं धाय्बलय् च््याम्ह अजिमापिं( , छम्ह गणेद्यः , छम्ह भैसब(भैलद्यः) ,छम्ह सिम्बाःद्यः(सिंहिनि) व छम्ह धुम्बाःद्यः(ब््याघिनि)याना झिनिम्ह द्यःपि) दइ । गथेकि ः
१. माहालक्ष्मी
२. ब्रम्हायणी
३. रुद्रायणी
४. कुमारी
५. नारायणी
६. बाराही
७. काली
८. इन्द्रायणी
९. गणेद्यः
१०. भैरब(भैलद्यः)
११. सिंम्बाःद्यः(सिहिनि) व
१२. धुम्बाःद्यः(ब््याघिनि)
२. ब्रम्हायणी
३. रुद्रायणी
४. कुमारी
५. नारायणी
६. बाराही
७. काली
८. इन्द्रायणी
९. गणेद्यः
१०. भैरब(भैलद्यः)
११. सिंम्बाःद्यः(सिहिनि) व
१२. धुम्बाःद्यः(ब््याघिनि)
नइ अजिमा ÷नकिंनि अजिमा
गुगु न शक्ति पीठय् बिज््याना च्वंपिं थ्व च््याम्हया गुह््ये(भित्री )नांया अजिमापिंन्त थाय्बाये कथं बिस्कं बिस्कं नांमं झी नेवाः तय्सं हना वयाच्वंग दु । छगु मातृशक्ति पीठय् झिनिम्ह गंछिद्यःपिं मध्य छम्ह मूलम्ह –(मूख्यम्ह) अजिमा(देवी दई अले वहे मुलम्ह अजिमाया नांमं हे व पीठया नां जुई । गथेकि – कंग अजिमा(कंकेश्वरी) , न््यतमरु अजिमा(नरदेवी बाय् स्वेतकाली), टकटी अजिमा(निलबारही) , लुति अजिमा(इन्दूायणी) , लुमढी अजिमा(भद्रकाली) अथे हे पचली पीठय् बिज््याना च्वंपिं अष्टमातृकापि) मध्यया मूलम्ह अजिमायात पचली अजिमा धया वगुजुइमा । जुजु गुणकामदेबं येँ कान्तिपुर नगर निमार्णयाना नगर सुरक्षाया लागिं नगरया प्यखेरं अष्टमातृकापिं पलिस्थाया बलये हे क्वने टेकुदोभान मसान घाटे न्हापानिसें पचली अजिमाया शक्ति पीठ दुगु व न्हापानिसें दुम्ह अजिमा जुगुलिं यानेकि नेपालमण्डलया अजिमापिनिगु नेतृत्व यानाच्वंम्ह थ्व पचलि अजिमायात नइ अजिमा बाये नकिंनि अजिमा धाय्गु यानातगु जुइमा धइगु झिसं अनुमान याय् बहजु । गुणकामदेबं नगर सुरक्षाया लागिं अष्टमातृकापिं व थीथी द्यःपिं स्थापनायाय्गु झोले दक्षिण भेगये छम्ह शक्तिशालि भैरब(भैलद्यः)या रुपय् येँ कान्तिपुनगरया वण्डे लागाय् टेकुदोभान मसान घाट पचली अजिमाया पीठ हे स्थापला यागु जुइमा । भाषा बंशावली पचली भैरब टेकुदोभाने स्थापनायागु उल्लेखयाना तसा न पचली अजिमा शक्ति पीठे हे स्थापनायागु धइगु च्वयातगु धासा खनेमदु । अथे जुया हे पचली अजिमा शक्ति पीठय् गंछिद्यःपिनिगु झ्वलय् छम्ह भैरब जक दय्मा थाय् निम्ह भरैबपिं दुगु खनेदु । गथेकि छम्ह भैरब पचली भैरब व छम्ह स्वय्त भैरब दुगु खनेदु । झी नेवाः समाजय् चलेजुया वयाच्वंगगु खसभाय्या छगु उखान “ पछि आई माँजमा सुत्ने “धईगु उखान थन तसकं हे पायेछि जुगु खनेदु । गथेकि न्हापांनिसें हे दुगु पचली अजिमा शक्ति पीठय् लिपाजक वम्ह भैरब(पचली भैरब) अष्टमातृका अजिमाया गंछि द्यःपिनिया बिचयेलाक बिराजमाना जुयाच्वंगु खनेदु ।
नेपालमण्डलया व नेपालमण्डलया जनतातयगु रक्षायालागिं हे राज्यं बिशेष रुपं पलिस्था यानातम्ह भैरबशक्ति बाय् भैरबद्यः जुगुलिं थ्व पचली भैरबया राजकिय् सम्मान व राजकिय शक्ति नं दुगुखनेदु । भैरबया राजकिय् समान धाय्कलय् दँय् छक मोहनि बलये पचिमहृः (आश्णि शुल्क पंचमि ) कुन्हु पचलि भैरबया प्रतिक क्वँचा(थ्व त्यपः) व पचली अजिमा यानेकि नइ अजिमा (नकिंनि अजिमा) तातकालिन नेपाःया राजदरवार हनुमानढाकाय् लाय्कुलीं तातकील शााही पल्तन गुरुजुया पल्तन सहीत लावालस्कर वया राजकिये समानसाथ पचलि पीठये वना कावना द्यःखलःतय्त भुइसिन्हः म्होस्ते इका लाय्कुली यंँका दरबार याने म्ये छम्ह पोसः (बलि) बिया राज्यंपूजायाना वयाच्वंगु पचिमहृः जात्रा खः । अथे हे राजकिय् शक्ति धाय्बलय् झिनिदँया छक पचली भैरबया खड्गसिद्घि जात्रा बलय् मोहनिया चालंकुन्हु मरु तवाःलय् भुतेश्वर पीठ(भुतिसतःलये)य् पचली भैरबद्यः नापं शत्ताशिन माहाराजाधिराजं (जुजुं¬) खड्ग हिला खड्गसिद्घि प्राप्तियाना वगु जात्रा खः ।
पचिमहृः गणेद्यः(नायःखिंलय् साधनायानतम्ह गणेद्यः) व बाबरी अजिमा(पिसाचनि द्यः)
आथन पचीमहृः कुन्हु पचली भैरबया प्रतिक क्वंचा जात्रायाईबलय् बाय् जात्रा जुइलय् पचिमहृः गणेद्यः(पचली भैरब व नइ अजिमाया काय् लिपावना नायःखिंलय् गणेद्यःया रुपय् सिद्धजुयावंम्ह धाम्ह) या खँ ल्हाय् । जिमिसं च्जय् च्वया कथं नइअजिमा व नकिंनि अजिमा छम्ह हे अजिमा जुगु । नइ खँग्व नेतृत्वयाइम्ह याने नकिनि खँग्व न वगुजुया पचली अजिमा नांया न्ह््यःने वगु नइ खँग्व नायः जाति व नायः समुदाय नापं छुं हे सरोकार बाय संम्बन्ध दुग ुखनेमदु । अथे हे नइ बाय् नकि.नि अजिमा पचली भैरबं हनेमाम्ह जुगुलिं भैरबया कलान मखुगुलिं पचिमहृः गणेद्यः न पचलि भैरबया काय्भाजु मखु धइगु सिदत । अथेखसा नायःखिंलय् सि।द्ध जुयाच्वंम्ह पचिमहृः गण्द्यः सुखसा धया वाला स्वय्वलय् गुणकामदेबं येँ कान्तिपुरनगर निर्माणयाय् न्ह््यः येँ टेकुदोभान मसानधाट पचली अजिमा शक्ति पीठय् बाबरी अजिमा नां याम्ह पिसाचनी द्यः दुगु । थ्व पिसाचनी नं थनया बासिन्दातय्त अतिहे दुखःबिया वयाच्वंगुंिलं थ्व पिसाचनियात अननं लिना च्छोया दुनियाँतेत रक्षायय्त कुतयात न पिसानी अननं लिना पितिना च्छोये मफुगु हुनि अवले अवले राज्यया नायःत च्वनिगु येँया मूथाय क्वनेत्वाःया नायःपुचः त्वाःलय् च्यागु नायःखलःया थाकालीपीं मुना थ्व खँय् ब्याक्क सल्लासाहुतियाना सल्ला साहुतिया सहलह कथं यल्लागा ःद्धादसी कुन्ह झिम्ह नाायःतः च्वना अवलेया राष्ट्र«या मू बाजं नायःखिंलय् तान्त्रिक बिधिकथं गणनायक गणपति गणेद्यः साधनायाना पूजा आजायाना मिलाय् (चायागु दयकातगु छगु थलः) समय् बजि( बजि ,स्याबजि,मुस््या,पालु व छोय्ला) तया हान मिलाय् च्वंगु समय् बजि सिचाया बँय् प्वंका मिलाय् थ्वँ तया तान्त्रिक बिधि पूवंक भ्वय् नया सिकाभू(च्याउ)याना –थुकथं पूजा व भ्वये नया सिकाभूुयाना चिप चाप अथें हे तया बँ पुया सफासिफी नापं मयासेँ अथें हे तयाघ तान्त्रिक बिधि पू वंकेगुयात च्याउ याइगु धाइगु जूयाच्वन ) गणेद्यः साधनायागु नायःखिं बाजं व कँय थाना नेपाःया पूर्वेय् बिराजमान जुयाच्वंम्ह दुम्चा माहाद्यः(ऋषेश्वर माहादेव)यात आराधनायाना थन पचली शत्तिः पीठय् च्वना च्वम्ह पिसाचनी यात लिना च्छोया थनया दुनियाँतय्तः रक्षायाय्त पुकारयावले च्यागु नायः खलःया आराधना व पुकार खना लयताया माहाद्यःया छगु उग्ररुप मध्य छगु रुप तुइम्हकिसिया छेंगुलिं हिनाच्वंम्ह इन्द्रभैरबयात येँ पचली पीठय् वना अन च्वनाच्वंम्ह पिसाचनीयात अन नं लिना पितिना च्छोया पिसाचनिं दुखःबिया उसाँए मदुपिं मनु व मस्तेत उद्धारयाना उसाँए भिंकाबिइत उजं बिया बिज्यागुलिं माहाद्यःया उजं कथं इन्द्रभैरब थन पचली पीठय् बिज्याना पिसाचनीयात अन नं लिना पितिना च्छोया शैव संम्प्रदाय्ले पशुबलिलेउच्च जुयाच्वंम्ह कुकु फा छम्हः थःत प्वसः –बलि) यिबा उकिया प्रशादया रुपय् पिसाचनीं बिगु दुखःया हुनिं उसाँए मदुपिं मनु व मस्तेत फाया लातया महृः(फायालातया नकिगु महृःयात पचिमहृः धाइगृु जुयाच्वन) नकेत च्याउ नायःखलःतय्तः भैरबं उजं बिया बिज्याना कुकु फा प्वसःकया उकिया प्रशाद नका क्वःनेया दुनियातय्त रक्षायागुलिं क्वनेया दुनियाँतः तसकं लय्ताया नायःखिंलय् साधना यानातम्ह नायःखिं गणेद्यः , पचली अजिमा व भैरबद्यःपिंन्त राजकिय समानसाथ कौलाथ्व पंचमि कुन्हु जात्रायाना भैरबद्यःयात पचली पीठय् बिराजमान जुयाबिज्याय्त तातकालीन शत्तासिन शासक माहाराज गुणकामदेव ,च्याउ नायःखलः व दुनियातय्सं प्राथना यावले भैरब लसताया अन पचलि हे गंछि द्यःया बिचय्लाक बिराजमान जुया पचली भैरबया नामं प्रख्यात जुयावंगु खनेदु । उसाँए मदुपिं मनुतय्त कौलाथ्व चौथी कुन्हु पचिमहृःनका उसाँएभिंका भैरबयात न्हापांखुसि जात्रायागुलिं हे थ्व जात्रायात पचिमहृः जात्रा धाय्गुयागु खः धइगु पचली आजुया जात्रा दुवाला स्वय्बलय् खनेदु । पिसाचनीं दुखःबिया उसाँए मदुपिं येँ क्वनेया दुनिया व मस्तेत भैरब द्यःया प्रशादयारुपय् फायाला तया चतांमरी “ पचिमहृः “ नका ल्वयेन मुक्तजुया सकल दुनियाँत उसाँएदुगु खना येँ देयेया मेमेगु त्वाःया अष्टमात्रृका द्यःखलःतय न थःथः मस्तेगु उसाँएभिंकेत थःथःत्वाःया अधिस्थात्रि अष्टमात्रृका द्यःया पा्रशादया रुपय् महृःजाः नकेगे धया थिथि चलन व परम्परा दय्का महृःजाः नामं महृः नकेगु चलनयागु अः धइगु थन न्यनेदु ।
च्यागु नायःखलःतय्सं यँलागाः द्धादसि कुन्हु नायःखिंलय् गणेद्यः तान्त्रिक बिधिकथं साधनायाना च्याउ(भ्वय् बँयतया नइगु सिकाभू भ्वय्या लुमन्ति व थुकिया परम्परा आतकं न च्याउ नायःखलःया प्रतिनिधिया प्रतिक कथं च्याउखलः तय्सं च्याउयाना सिकाभूनया नायःःखिं बाजं थाना परम्परा कायम हे याना वयाच्वंगु दनि । च्याउयाना नायःखिं बाजं थाईगु बखते बाजंया सः भ्वतेतक थेंकेमा धइगु भनाइ आन दुगु खनेदु । पचलिं पिसाचनीवयात पितिना लिना च्छोय्त गणेद्यः नायःखिंलय् साधनाउाना नाःखिं बाजं थाना आराधनायाम्ह माहाद्यः नेपाःया पूर्वयाम्ह द्यः खः धइगु खँ च्याउ याईबले नायःखिंइँ बाजंया सःः भ्वतेतक थेंकेमा धईग्ु भनाइ न सिदु ।
मोहनी नखः ,पचली भैरबद्यः खलः व कनांस्वाँ ः
कनांस्वाँ
नेपाःया सनातः शैब मार्गी, बैश्णवी मार्गी(हिन्दु) व बुद्धिस्त दक्वं नेवाःतय् कौलाथ्व पारुकुन्हु नलस्वाँ पिना मोहनी नखः हंसां येँ पचली अजिमा खलः बाय् पचली आजु खलःतय् व क्वःनेत्वाःया नेवाःतय् धासा नलस्वाँ पिना मोहनी नखः हनिमखु बाय् नलस्वाँ पी मज्यु । क्वःनेत्वाःया अधिस्थात्री द्यः पचली आजु जुगु व पचली आजुयात नलस्वाँ चलेमजुगु हुनिं पचली अजिमा , पचली आजु खलःतय् व क्वःनेत्वाःया नेवाःते नलस्वाँ पी मज्जूगथन परम्परागत थिति काय्म जुयावयाच्वंगु दु । पचली आजुयात नलस्वाँ छाय् चलेमजु धैगु बाय् पचली आजुखलःतय् छाय् नलस्वाँ पीमज्ु धईगु यथार्थ गुहे खँ थथे हे खः धाय्फुपिं धाःसा सुं हे दुगु खनेमदु बाय् थ्व बिषय्लय् सःस्यूपिंसं थथे खः धया लिसः बिइगु चाहना मयागु न जुइफु । पचली आजु खलःतय् मोहनीबलय् नलस्वाँया पलिसा कनां(कन्हाय् स्वाँ) पिना द्यःयात छाय्गु परम्परा काय्म जुयावया च्वंगु दु ।
कनांस्वाँ
मोहनी नखःबले नलःस्वाँया पलिसा कनांस्वाँ द्यःयात छाय्त मागु कनांस्वाँया लागिं कनांस्वाँ पिइत पचलि पीठ क्षेत्रेहे करिब छपित्या बुँया व्यवस्था पचली भैलद्यःया गुठीं यानातगु दु । मोहनि बलयेलागिं द्यः खलःतयेत मागु कनांस्वाँया लागिं श्रावण महीनया सःन्ह कुन्हु (ु १ गत)े पचलि भैलद्यः खलःत येँया.टूपे तुसाल(आया चुनिखेलगा.बि.स.) धागु गामे दलदलथे हे दुगु छगु पुखुलि बुया वयाच्व)गु कनांस्वाँया पुसा कावना अन पूजयाना समयेनया अन नं कनास्वाँया पूसा हया कनय् कुन्हु पचली क्षेत्रे बुई पिइ । थ्व कनास्वाँया पुसा पिइगु बखते मिसातय्सं पिइमज्यूपगु व मिजंतय्संजक पिइमागु परम्पराकाय्म जुयावयाच्वंगु दु । मिसातेसं छाय् कनास्वाँ पिइमज्यूगु धईगु बिषय्ले थन सुना नं थथे हे खः धाये फुगु खनेमदु । थ्व स्वाँ मेमेगु स्वाथें मखु गथेकि थ्व स्वाँ अन्दाजि कुछिति हाकगु नलीचागु वाउगु डँया च्वकाय् सर्लक हःजक दुगु स्वाँ खः थ्वयात हे कना स्वाँ धाई । थ्व स्वाँ स्वय्बले मूस्वाँथो च्व । थ्व पिनातगु स्वाँ कौलाथ्व दितिया कुन्हु पचली द्यः खलःत बुइवना हानं छक बुइ पूजायाना स्वाँ पुया हया ………. चौथीकुन्हु दकले न्हापां पचली गमय्या(पीठया)लिउने च्वना पचलीदः खलः व पचिमहृः गणेद्यः खलःतः च्वना आजु खलतय्सं तःसि व कन्हाय्स्वाँ लःल्हाना पचिमहृः गिणेद्यः खलः(च्याउ खलः नायःतय्तः) यिबा अनं लिपा थकु जुजु व जोशी गुरुजु पिनिगु छें छें हे वना द्यःःखलःतय्सं यंका बिइमागु परम्परा दुगु खः अथेसां २० दँ न्ह््यःनिसे पचलीद्यः खलः व पचिमहृः गणेद्यः खलःतय् बिचय् जात्रा न्हृ्याकेगु बिषयखे बिबादया नापं जात्रायालागिं मागु आएसतया अभाप जुया पचिमहृः गणेद्यःया जात्रा रोकेजुसानिसें धाःसा थ्व परम्परा तुतेजुया पचली द्यः खलः तय्सं पचिमहृः गणेद्यःयात वच्याउ खलःतय्त कन्हाय्स्वाँ लल्हानाबिइयगु ज्या दिनाच्वंगु दु । थ्व हे स्वाँ कौलाथ्व षष्ठि कुन्हुनिसें पचली द्यःखलः तय्त व क्वने त्वाःखलःतय्त इनाबिई । थ्व हे कनास्वाँ अष्टमी , नवमी व दशमी कुन्हु द्यःयात छाया पूजायाई । चालंयाना स्वाँ विईबले नं थ्व हे स्वाँ बिइ । पचली भैलद्य खलःते मोहनिबलय् नःलस्वाँ मपिसें थ्व कनास्वाँ छाया पूजायाना मोहनिया मोहनिसिन्हँ तिका स्वाँ बिइबले थ्व कनास्वाँ बिया चालं क्वकायेगु बाहेक मेमेपि नेवाःतयेथें अष्टमी कुन्हु कुछिभ्वय् नयेगु, नवमी कुन्हु स्याक्वत्याक्व हना पूजायाना भ्वयेनयेगु व दशमी कुन्हु चालंयाय्गु बिधि वहे कथं खः मेगु छुं हे पागु मदु(मोहनी नखः व पचली भैलद्यः खलःया कनाःस्वाँ । नेवाः सन्देश वाःपौ ने.संस. ११३२ कौलाथ्व षष्ठी ।
पचली भैलद्यः व फकं सनाघासा (फकंसना)
नेपाःया सनातन धर्मालम्बी नेवाःत न्ह््याथाय् च्वंसान मू नेवाः तजिलजि नखःचखः छगु हे कथं हना नेवाः म्हसीकाबिया वयाच्वंसा न येँ पचलीद्यः खलः व येँ क्वःनेरैथाने नेवाःतय् मोहनी नखःबले नलस्वाँया पलिसा कन्हाय्स्वाँ द्यःतय्तः छाया मोहनी नखः बिस्कं हनिगु थितिथें हे थ्व पचलीद्यः खलः व क्वःनेया बासिन्दातय् छगु मेगु बिस्कं थिति नसाःत्वसाय् दछि छक.पयँलागा बलय् फकंया नसाःया घाःसाः(प्रकार)तः मध्य छगु घाःसा फकंदँ फिना दय्कातगु अचार सानााघासा(फकंसना) पचली 
आजु(भैलद्यः)यात छाया द्यःया प्रशादयारुपय् दकले न्हापा पचीमहृः गणेद्यः खलः(च्याउ खलः)यात अनलिं छसिकथं थकुजुजु ,जोशी गुरुजु, व क्वःनेत्वाः खलःतय्तः इनाबिमागु परम्परागत थिति दुगु खनेदु । अथेसां २० दँ न्ह््यःनिसें धासा पचलीद्यः खलःतय्सं पचीमहृः गणेद्यः खलः(च्याउ नायः खलःतय्त)यात सनाघासा जक मखु कन्हाय्स्वाँतकं बिइमागु परम्परायात त्वता हगु खने दु । पचली द्यःयात छाय्मागु सानाघासाया लागिं द्यःखलःया पाला न थिथि थासं………. तन धयाथें फकं संकलनयाना फकंदँ च्यागः गुगःति चाया त्यपखे फिना सानाघासा दय्का द्यःयातछाया प्रशादयारुप्य् सकसितं इनाबिइमा ।
आजु(भैलद्यः)यात छाया द्यःया प्रशादयारुपय् दकले न्हापा पचीमहृः गणेद्यः खलः(च्याउ खलः)यात अनलिं छसिकथं थकुजुजु ,जोशी गुरुजु, व क्वःनेत्वाः खलःतय्तः इनाबिमागु परम्परागत थिति दुगु खनेदु । अथेसां २० दँ न्ह््यःनिसें धासा पचलीद्यः खलःतय्सं पचीमहृः गणेद्यः खलः(च्याउ नायः खलःतय्त)यात सनाघासा जक मखु कन्हाय्स्वाँतकं बिइमागु परम्परायात त्वता हगु खने दु । पचली द्यःयात छाय्मागु सानाघासाया लागिं द्यःखलःया पाला न थिथि थासं………. तन धयाथें फकं संकलनयाना फकंदँ च्यागः गुगःति चाया त्यपखे फिना सानाघासा दय्का द्यःयातछाया प्रशादयारुप्य् सकसितं इनाबिइमा । 
पचलीद्यः खलःया पाला न सनाघासा पचलीद्यःयातछाया प्रशादयारुपय् इनाबिइिगथु बखते दकले न्हापा सनाघासा थाय्भूलय्तया पचिमहृः गणेद्यः(नायःखिंलय् गणेद्यः साधनायानातम्ह गणेद्यः —थ्व गणेद्यःयात पचलीद्यः खलःतय्सं पचली आजुं पिनय् तयाम्ह कला नइ अजिमा धाय्गुयानातगु खने दु) खलःयाने च्याउ खलःया नायःयात लल्हाना बिइमागु परम्परागत थिति दु । पचिमहृः गणेद्यःयात सानाघासा लल्हाना बिइधुुंका जक अनंलिपा मेमेपिं सुइत सुइत बिइमागु खः बिइगु मरम्परागत थिति खः । 
फकंदँ फिना दय्कातगु अचार याने सनाघासा पचलीद्यःया प्रशादयारुप् सकसितं इनाबिया नकेमागुया कारण(हुनि) छाय. बाय् छुकाराण खः धइगु न्ह्यःसःयाा पाय्छि लिसः थथे हे खः धया धाय्फुपिं सुं हे दुगु खनेमदु बाय् थजागुस खँ प्रचायरयाय् मज्यूधया सःसिउपिसं धाय्गु चाहना मयागु न जुइफु । 
झी नेवाःतेसं नसाःत्वसाय् छेलाबला वयाच्वनागु नसाःत्वसाया छगु घासाःतः मध्य छताजि कँ जातया तरकारी छिपेजुगु फकंया दँ फिनाः दय्कातःगु अचार (उष्अपभिम अययिअबकष्ब ) खः । फकं खासयाना निताजि दई गथेकी हाकु फकं ) व वाउं फकं अथे हे मेगु ह््यांगु फकं व गणे फक. न दु । 
झी नेवाःतय्सं मmकंया थीथी घासाः दय्का नय्गुया गथेकी ताजागु फकंया तरकारी, फकं हः सुकुयाना के, फकं न्या, मस्यौराय.ल्वाक छ््याना व फकंदँया अचार फिना सनांघासाः दय्का । मmी छें नय्त दयेकीगु सानांघासाः दयेककिबलय् फकंदँया खोला प्वला बाकु बाकुयाना टुक्रा टुक्रायाना निभालय् पाना न्हबुगंका चि,लाभा,पालु,पःका तया वालाः सिसीतया फिना न्हय्नु च्यान्हुतक निभालय् पाना नयेत लिकनाः चिकनय् मि क्वय्काः हलू भतिचातया ह्वाना नय्गुयाईसा । थन पचलीद्यःयात छायत दय्किगु सानांघासा धासा फकंदँ टुक्रायाना निभालेपाना हलु्ूभचा व झम्सीपाउतया वाला मेगु छुं हे ची पालू मसला छुं हे मतसे च्यागःगुगः तग्वगु चाया तेप्पेतया निभालय्पाना सनां दय्का लिकाया अथेहे द्यःयातछाया प्रशादयारुपय् सकसतं इनाबिइगु याई ।
झी नेवाःतय्सं मmकंया थीथी घासाः दय्का नय्गुया गथेकी ताजागु फकंया तरकारी, फकं हः सुकुयाना के, फकं न्या, मस्यौराय.ल्वाक छ््याना व फकंदँया अचार फिना सनांघासाः दय्का । मmी छें नय्त दयेकीगु सानांघासाः दयेककिबलय् फकंदँया खोला प्वला बाकु बाकुयाना टुक्रा टुक्रायाना निभालय् पाना न्हबुगंका चि,लाभा,पालु,पःका तया वालाः सिसीतया फिना न्हय्नु च्यान्हुतक निभालय् पाना नयेत लिकनाः चिकनय् मि क्वय्काः हलू भतिचातया ह्वाना नय्गुयाईसा । थन पचलीद्यःयात छायत दय्किगु सानांघासा धासा फकंदँ टुक्रायाना निभालेपाना हलु्ूभचा व झम्सीपाउतया वाला मेगु छुं हे ची पालू मसला छुं हे मतसे च्यागःगुगः तग्वगु चाया तेप्पेतया निभालय्पाना सनां दय्का लिकाया अथेहे द्यःयातछाया प्रशादयारुपय् सकसतं इनाबिइगु याई । 
कँ जातया तरकारी थ्व फकंनय् अप्वयाना भिटामिन “ए“ दु अथे हे प्रोतिन, कार्बोहाइड्रेट, क्यालिसियम, फसफोरस, व भिटामिन“सि“ थें जागु झीगु सरीरयात मागु पौष्टिक तत्वतःदु धइगु संम्बन्धित बिज्ञतय्गु भनाइ दु । थु कथं थ्व फकंलय् झीगु सरियात मा मागु पोष्टिकतत्वतः दुगु कारण हे अबले अबले बाबरी अजिमा नां या पिसाचनीं थनया दुनियातेत व मस्तेत दुखःबिगुया हुनि शरीरयात मागु पौष्टिक तत्व मगाना गंसिजसुया च्वंपिं दुनियातेत थ्व सनांघासा नका पौष्टिकतत्व पूर्णयाय्त फकं सनांघासा नका उसाएँ भिंकेत द्यःयात छाया प्रशादयारुपय् इनाबिया नकेगु ज्याःजुगु व लिपावना थ्व परम्परा दँय्छक याय्गु काय्म जुयावंगु जुईमा धइगु अनुमान याय् बहजु
पचिमह्रः जात्रा
पचली नकीनी अजिमा वाय् नइअजिमा शतिm पीठय् द्यःतय्त सुसा कुसायाना जात्रा पर्व हनावयाच्वंपिं झिनीम्ह भावो ज्यापु खलःत क्वने वन्दे लागाःया लगं , इनाखा , पुखुसि , यंगाः, नायःपुचः, फसिगां, बक्रंछें, दलाछि, यूति, ज्याबाः व त्वायाना झिनीगु त्वाया भावो ज्यापु खलःतय् प्रतिनिधितः खः । थ्व झिनीम्ह प्रतिनिधितय्त नइअजिमा वाय् नकिनि अजिमा गणया द्यःखलःत न धाई । थ्व झिनीम्ह द्यः खलः मध्य छगु खलःन दछि छक पचली पीठ व द्यःछें सुसाकसायाना द्यःपा च्वना पचली अजिमा नइअजिमा व पचली भैरबया जात्रा पर्व हनावया च्वंगुदु । झी नेवाः परम्परा व संस्कृति कथं छुन गुठीललय् सुंन गुठीयार सितधासा सिम्ह ग्ुठीयारया जेठाम्ह काय्भाजु गुठीयार जुवनी वाये गुठी दुहाँवनी अथेसां थन पचली पीठया गुठीखलःतय् धासा सुंन गुठीयार सितधासा सिम्ह गुठीयारया किजा वाय् किजाया काय्भाजु गुठीयारतय्त तूज भ्वय्नका गुठी दुहाँवनी । तूज नकीवलय् फकंसना मदेक मगा ।
कौलाथ्व षष्ठी कुन्हु आश्विन शुक्ल षष्ठी कुन्हुनिसें पचली पीठय् गुठीया पालाःन पचली गमय्या दक्व जिम्मा लल्हानाकया जात्रा पर्वया नापं जिम्मा काय्गु ज्याःज्वीई । पचली पीठया पालान गमय्या द्यःपाकासानिसें पालान गुठीयारतय्त तुक ंकाकू , मरी काकू ,लाभा काकू , चाकूूकाकू इत्यादि नांया परम्परागत भ्वय् नकेमागु परम्परा दु । पचीमह्रःजात्रावलय् पचली गमयेया पालाया भिन्चा, भिनामचा वाय् जिचाभाजु अजिमाया प्रतिक फछि न्हय्गु लीयागु पात्र ज्वना अजिमा द्यः ज्वीइमागु परम्परा दु । पचीमह्रः जात्रा बलये अजिमा ज्वीइम्हसिनंंंंंंंं सिलाथ्व श्रीमञ्चमी कुन्हु पचली भ्याँचा बलीपूजा वनिवलय् भ्याँचा लिउ लिउतया ज्वनावने मागु परम्परा दु । श्रीपञ्चमी कुन्हु पचली द्यःखलःतय्सं थथे भ्याँचा लिउ लिउतया भ्याँचा ज्वना वम्ह दुनियाँतय्सं खनेवं थुगुसिया पचिमह्रः जात्रा वलय् थुम्ह मनु अजिमा जुइगु खनि धया सिकाकाई । 
पचिमह्रः जात्राबलय् अजिमा जुइम्ह , द्यःखलः गुठीयारत व जात्रायालागिं गमय् पालायात माको ग्वाहाली याय्त परम्परागत थितिकथं च्वनिपिं ग्वाहालीमीपिं चादेलातः सकसितन कौलाथ्व एकादसि कुन्हुनिसें नौ न लिलूसि ध्यंका तूति अलःतया निस्ययाना जात्रा सिधया द्यः दुमकातय् इतिथिति मयासें च्वनेमा । थुकथं निस्येयाय्गु ज्यायात यःचिं लःकाय्गु धाई । यःचिं लः काय्धुंका पचिमह्रः जात्रा क्वचाय्का समय् घ्वाना द्यः दुहाँ बिमज्यातले यःचिं लः काःपिं सुनान वाय् सुइतं इतिथिति याय्मज्यू । अजिमा ज्वीम्ह याकचा हे छपालासे देनेमा । छुंजुया इतिथिति जुलधासा अजिमा द्यः जुइमहसिके द्यः दुमबिज्याना तसकं हे कस्तनय्माली धईगु भनाई दु । द्यःदुविज्याईबलय् धासा अजिमा जुइमहसित छुं हे कस्त मजुईगु भनाइदु । जात्राजुईबल् छुं अस्यःपिं मनुतय्सं अजिमाद्यः जुइम्हसित द्यः दुबिज्याला मबिज्या धया कुतिं कुतिंन्याईगु गुम्ह गुम्हेस्याला आलपिनं तकंन सुया कस्त बिइगु अथेसा द्यःदुबिज्यागु खःसा न्हयाक्व कुतिं कुति. न्यसां वाय् मूलूं सुसां हे अजिमा जुइमसित छु कस्त जुइमखु धईगु थन धार्मिक आस्था जकमखु अजिमाजुया भुक्तभोगिपिनिगु थःथःगु अनुभव न दु ।
पचली भैरबया प्रतिक थ्वँ त्यप
ं वगु ने.सं. ११३२ कौलाथ्व षष्ठी खुन्हुनिसें ने.सं. ११३३ षष्ठी कुन्हुतक पचली गमय् ९पीठ० सुसाकुसाया व जात्रा पर्वया जिम्मा क्वने वण्डेलागा पुखुसिया भाजु बाउनकाजी महर्जनया पाःलागु दु । अथेजुया थुगुसि अजिमाद्यः वय्क बाउनकाजिया भिन्चा भाजु भाईराजा महर्जन अजिमाद्यः जुईगु दु । वंगु श्रीपञ्चमी कुन्हु भाजु भाईराजां भ्याँचा लिउ लिउतया ज्वनावना पचली गमय् बलीपूजा क्वचाय्के धुंकुगु दु । भाजु भाईराजा थ्वया न्हापा न निक अजिमा जुईधुकुगु दु ।
कौलाथ्व पारु नःलाँ स्वने कुन्हु पचलि भैरबया प्रतिक गप्ते मुण्डमाला व नागमाल, जँय् धुंछेंगुलिं व किसिया छेंगुलिं हिनातगु व न्हाय्पने कुण्डल छुनातगु नृतिका मुद्राय् बेतालया द्यने बिराजमान खुपाल्हादुम्ह इन्द्रभैरब अंकित त्यप पितहया क्वहिटि थकु जुजुया छें येंका सफा सिफायाना त्यपयात समायाय्गु ज्पाजुई । त्यप सफायाना समायाय्गु यात लँपुलि छाय्गु धाई । लँपुलि छाया चौथी कुन्हु गथुतय्सं बाजं थाका त्यप पचली गमय् हया महास्नानयाना त्यपे एला , थ्व ,ँ न्याँ व वःतया त्यप जाय्केगु ज्याजुई थ्व ज्यायात गल्प थनेगु धाई । थुकुन्हु हे पचली गमे बौउ तयहईगु ज्यान जुई । बौउ तये हइबले बेताया पश्चिम तर्फय च्वना बौउ तयेहपिंसं भैरब व पचली अजिमा दुथाय् स्वया हय्ला .. हय्ला… वय्ला..वय्ला.. धया हालाच्वनी लिपा बौउ(जा तया हगु जःसीनापं अजिमाथाय् बेता पुइका वाँछोईसा द्यःपाला न बौउजा दुगु जसि बँय् मलाक हे ज्वना न्ह््यने बेता पुईका इमिपाखे हे हाकुतिना च्छोई । थथे बौउजा दुगु जसि हाकुतिना च्छोईगु बखते सावधानी मजुलसा त्वाना हे न तोदुले न फु । थ्व हेला.. वयेला ..धया हालाच्वनीगुया हुनी न्हापा – पचली भैरब वय्न्हय अन च्वनाच्वम्ह पिसाचनी बाबरी अजिमा नांया पिसाचनी हान थन हे च्वनेत दुहावय्त कुतयागु खः धईगु थन भनाई दु । थुकुन्हु हे न्हापा न्हापा पचली अजिमा व भैरबया पश्चिम पाखे छिपातेसं ल्यःसिं थनेगु परम्परा दुगु अथेसां आ व परम्परा न्हनावने धुंकल । थु कुन्हु हे च्यागु नायः खलःया प्रतिनिधिया अवशेषयारुपया ल्यना च्वंगु च्याउ खलः नायःतय्सं जाकिचुंया चतामारि , वः , हाकुम्ह कुकुफाया ला तया पचली भैरब यात भ्वय् ब्व छाया सिकाभूयाना मचानिसें बुरातक सुसु वलखः सकसितं भैरबया प्रसादया रुपय् मह्रः नकिगु परम्परा न दु । थथे फाया ला तया नकिगु मह्रयात पचिमह्रः नकिगु धाई ।
ं वगु ने.सं. ११३२ कौलाथ्व षष्ठी खुन्हुनिसें ने.सं. ११३३ षष्ठी कुन्हुतक पचली गमय् ९पीठ० सुसाकुसाया व जात्रा पर्वया जिम्मा क्वने वण्डेलागा पुखुसिया भाजु बाउनकाजी महर्जनया पाःलागु दु । अथेजुया थुगुसि अजिमाद्यः वय्क बाउनकाजिया भिन्चा भाजु भाईराजा महर्जन अजिमाद्यः जुईगु दु । वंगु श्रीपञ्चमी कुन्हु भाजु भाईराजां भ्याँचा लिउ लिउतया ज्वनावना पचली गमय् बलीपूजा क्वचाय्के धुंकुगु दु । भाजु भाईराजा थ्वया न्हापा न निक अजिमा जुईधुकुगु दु ।
कौलाथ्व पारु नःलाँ स्वने कुन्हु पचलि भैरबया प्रतिक गप्ते मुण्डमाला व नागमाल, जँय् धुंछेंगुलिं व किसिया छेंगुलिं हिनातगु व न्हाय्पने कुण्डल छुनातगु नृतिका मुद्राय् बेतालया द्यने बिराजमान खुपाल्हादुम्ह इन्द्रभैरब अंकित त्यप पितहया क्वहिटि थकु जुजुया छें येंका सफा सिफायाना त्यपयात समायाय्गु ज्पाजुई । त्यप सफायाना समायाय्गु यात लँपुलि छाय्गु धाई । लँपुलि छाया चौथी कुन्हु गथुतय्सं बाजं थाका त्यप पचली गमय् हया महास्नानयाना त्यपे एला , थ्व ,ँ न्याँ व वःतया त्यप जाय्केगु ज्याजुई थ्व ज्यायात गल्प थनेगु धाई । थुकुन्हु हे पचली गमे बौउ तयहईगु ज्यान जुई । बौउ तये हइबले बेताया पश्चिम तर्फय च्वना बौउ तयेहपिंसं भैरब व पचली अजिमा दुथाय् स्वया हय्ला .. हय्ला… वय्ला..वय्ला.. धया हालाच्वनी लिपा बौउ(जा तया हगु जःसीनापं अजिमाथाय् बेता पुइका वाँछोईसा द्यःपाला न बौउजा दुगु जसि बँय् मलाक हे ज्वना न्ह््यने बेता पुईका इमिपाखे हे हाकुतिना च्छोई । थथे बौउजा दुगु जसि हाकुतिना च्छोईगु बखते सावधानी मजुलसा त्वाना हे न तोदुले न फु । थ्व हेला.. वयेला ..धया हालाच्वनीगुया हुनी न्हापा – पचली भैरब वय्न्हय अन च्वनाच्वम्ह पिसाचनी बाबरी अजिमा नांया पिसाचनी हान थन हे च्वनेत दुहावय्त कुतयागु खः धईगु थन भनाई दु । थुकुन्हु हे न्हापा न्हापा पचली अजिमा व भैरबया पश्चिम पाखे छिपातेसं ल्यःसिं थनेगु परम्परा दुगु अथेसां आ व परम्परा न्हनावने धुंकल । थु कुन्हु हे च्यागु नायः खलःया प्रतिनिधिया अवशेषयारुपया ल्यना च्वंगु च्याउ खलः नायःतय्सं जाकिचुंया चतामारि , वः , हाकुम्ह कुकुफाया ला तया पचली भैरब यात भ्वय् ब्व छाया सिकाभूयाना मचानिसें बुरातक सुसु वलखः सकसितं भैरबया प्रसादया रुपय् मह्रः नकिगु परम्परा न दु । थथे फाया ला तया नकिगु मह्रयात पचिमह्रः नकिगु धाई ।
पञ्चमी कुन्हु हनुमानध्वाका लाय्कलिं गुरुजुया पल्तन सहित लावालस्कर पचली गमय् वया द्यः कावया पचली द्यः खलः सकसितं म्होस्ते भुइस्रिन्ह इला द्यः हनुमानध्वाखा वनेत आमन्त्रीतयाई । अले द्यः खलःन अजिमा ज्वीम्हसित याक्वप्वालय् निखें समयेतया अजिमाया प्रतिक फछिन्हयंगु लियागु पात्र निपा ल्हातेफयेका अजिमा याना पचली भैरबया प्रतिक थ्वँ त्यप गुठीयारतेसं कुबिया जात्रायाना गथु बाजंया तालय् त्यप प्याखँ ल्हुका जात्रायाना पचिमह्रः गणेद्यःया प्रतिक गणनायः गणेद्यः सिद्धजुयाच्वंगु नायःखिं व कँय् थाईपिं परम्परागत जामा वसः पुनाच्वंपिं न्हापा न्हापाया च्यागु नायः खलःया अवशेषया पं्रतिक च्याउ खलः नायःतेसं नायःखिं बाजं ( तातकालनि नेपाल मण्डलाया राष्ट्रिय् बाजं )थाका न्ह्यः न्ह्यःतया परम्परगत जात्राया लँ जुजु हनुमाध्वाखायु यना अन सरकारी पुजा फया म्ये छम्ह बलि पूजा कया अन न लिहाँवया पालाया छें थ्यंका पालाया छेंन समयहया पचिमह्रः गणेद्यः ,नइअजिमा , पचली भैरब व द्यःखलः सकसितं समयबिया समय् घ्वाय्गु ज्यायाना अजिामा व पचली भैरब छे्र दुहाँबिज्याकि । अनलिं पचीमह्रः गणेद्यः अन न लिहाँ वना थःगु गणेश चोकया छें दुहाँ बिज्याका पचीमह्रः जात्रा क्वचाय्की ।
पचीमह्रः जात्राबलय् पचिमह्रः गणेद्यः( च्यागु नायः खलःया प्रतिक च्याउ खलः नायःतेसं नायःखिं बाजं थाका)जात्राया न्ह्यः न्ह्यःतया पचिमह्रः जात्रा याय्मागु जात्राया बिशेषता व जात्राया मौलिक संस्कृति खःसान जात्रा हनेत च्याउ खलःतेत मागु आएस्रोतया अभावं निगु दशक निसें पचिमह्रः गणेद्यःया जात्रा दिनाच्वंगु दु । थुकथं नायःसमाजया सगौरबताया चिं पचिमह्रः गणेद्यः सहभागी मजुइकं हे पचिमह्रः जात्रा जुयाच्वगु दु । अय्न पचिमह्रः जात्राया सरोकारवाला पचली भैरब गुठी ,पचली द्यःखलः ,येँ महनगरपालीका , नायःसमाज ,सरकारी नीकाय् व नेवाः परम्परा व संस्कृति संरक्षणया झी सरोकारवाला नेवाः समाज मौनधारणयाना च्वगु हे दु । नेवाः परम्परा व नेवाः संस्कृतिया संरक्षणया न्ह्यःसले थजागु मौनताायात क्वपाला छोयया झीगु परम्परागत मौलिक संस्कृति कथं हे जात्रा न्हयाका मौलिक संस्कृतिया संरक्षणयाय्मागु थौया आवश्यक्ता खः ।
पचीमह्रः जात्राबलय् पचिमह्रः गणेद्यः( च्यागु नायः खलःया प्रतिक च्याउ खलः नायःतेसं नायःखिं बाजं थाका)जात्राया न्ह्यः न्ह्यःतया पचिमह्रः जात्रा याय्मागु जात्राया बिशेषता व जात्राया मौलिक संस्कृति खःसान जात्रा हनेत च्याउ खलःतेत मागु आएस्रोतया अभावं निगु दशक निसें पचिमह्रः गणेद्यःया जात्रा दिनाच्वंगु दु । थुकथं नायःसमाजया सगौरबताया चिं पचिमह्रः गणेद्यः सहभागी मजुइकं हे पचिमह्रः जात्रा जुयाच्वगु दु । अय्न पचिमह्रः जात्राया सरोकारवाला पचली भैरब गुठी ,पचली द्यःखलः ,येँ महनगरपालीका , नायःसमाज ,सरकारी नीकाय् व नेवाः परम्परा व संस्कृति संरक्षणया झी सरोकारवाला नेवाः समाज मौनधारणयाना च्वगु हे दु । नेवाः परम्परा व नेवाः संस्कृतिया संरक्षणया न्ह्यःसले थजागु मौनताायात क्वपाला छोयया झीगु परम्परागत मौलिक संस्कृति कथं हे जात्रा न्हयाका मौलिक संस्कृतिया संरक्षणयाय्मागु थौया आवश्यक्ता खः ।
झीगु स्वनिगः न्हिपौ
ने.सं. ११३३ कौलागा १४ (दुतिया) भाग १
१५ (तृतिया) भाग– २
१६ ( (तृतिय ) भाग – ३
१७ ( चौथि ) भाग – ४
ने.सं. ११३३ कौलागा १४ (दुतिया) भाग १
१५ (तृतिया) भाग– २
१६ ( (तृतिय ) भाग – ३
१७ ( चौथि ) भाग – ४
Prakash Man Shilpakar प्रकाशमान
श्री पचली भैरब,
