kalkhu ajima [kalanki mai]कल्खु अजिमा [कलंकी माई ]

कल्खु अजिमा÷कलंकी माई

झीगु स्वनिगः न्हिपौ
भाग १–  ने.सं. ११३३ चिल्लागाः २४(नवमी)÷बि.सं. २०६९ चैत २२ बिहिबाः
भाग २ – ने.सं. ११३३ चिल्लागाः २५ (दसमी) बि.सं. २०६९ चैत २३ शुक्रबाः
भाग ३ – ने.सं. ११३३ चिल्लागाः २८(त्रयोदसि) बि.सं. २०६९ चैत २६ सोमबाः

अजिमा म्हसिका

          नेपाः देय्यात म्हसीका वयाच्वंगु थीथी हलिमय् थनया भाषा, तजिलजि, बिधि व्यवहार, जात्रा, पर्व व संस्कृति खः । झी नेपाःमितय्गु थीथी संस्कृति मध्ये झीसं हनावनयानाः वया च्वनागु छगु अजिमापिं न खः । “अजिमा” खँग्व “अजि” व “माँ” खँग्वया योगं पूवंगु खः । अजिमा सनातन शैवमार्गी व बैश्णवी (हिन्दु) या नापं बौद्ध मार्गीतयसं समान कथं हनावना यानाः वयाच्वंम्ह मातृदेवी खः । झीसं झीगु छें जःपिं व देय्या सुरक्षाया लागिं भैरब शक्ति व अष्टमातृका गण कथं च्याम्ह अजिमापिं हनावयाच्वंगु दु । तामाङ्ग भाषं ममथकुरानी छस्कामुनी, तीब्बती भाषं पुकसिदो अलय् खस भाषं मातृका बाय् बज्यै खः । अष्टमातृका अजिमापिं बास जुयाच्वंगु थाय्यात झी नेपाःमि तय्सं शक्ति पीठ कथं हनावनायानाः वयाच्वंगु दु । अष्टमातृका अजिमापिं धाय्बजय् १) ब्रम्हायणी, २) महालक्ष्मी, ३) रुद्रायणी, ४) कौमारी (कुमारी), ५) नारायणी, ६) बाराही (कालरात्री) ७) इन्द्रायणी व ८) काली (महाकाली)   खः ।
          पौराणिक व सनातन धार्मिक मान्यता कथं श्री सतीदेवीया अंग पतन जुगु थाय् हे शक्ति पीठ खः धइगु मान्यता जुयावयाच्वंगु दु । अथे हे देवगणया मिसास्वरुप स्त्री स्वरुपया शक्ति स्वरुप मान्य जुयावयाच्वंगु दु । क्वँ सिमा क्वे व खुसिया जखः मसानघाट (दिप) सतिकं दुुगु अष्टमातृकाया बास जुयाच्वंगु थाय् हे शक्ति पीठ खः धईगु सनातन धार्मिक मान्यता जुयावयाच्वंगु थन झीसं खनाच्वना । गुगुन मातृ शक्ति पीठय् गंछि द्यःपिं दयावयाच्वंगु खने दु, गंछि द्यःपिं धाय्बलय् क्षेत्रपाल बाहेक झिनिम्हं द्यः गंछि दई गथेकि छम्ह गणेद्यः, छम्ह भैरब (भैलद्यः) छम्ह सिम्बाःद्यः (सिहिनी), छम्ह धुम्बा द्यः (ब्याघिनी) व च्याम्ह अजिमापिं १) ब्रम्हायणी, २) महालक्ष्मी, ३) रुद्रायणी, ४) कौमारी (कुमारी), ५) नारायणी, ६) बाराही, ७) इन्द्रायणी व काली (महाकाली) खः । थुपिं) च्याम्ह अजिमापिं मध्ये छम्ह मूलम्ह अजिमा दई  अलय् व मूलम्ह अजिमाया नामं हे पीगं बाय् शक्ति पीठया नां कहले ज्वीइ । अष्टमाृतका अजिमापिंन्त थःथःगु थाय् बाय् व भाषा कथं बिस्कं बिस्कं नामं हनावयाच्वंगु खने दु ।
          येँ कान्तिपुर नगर दुने लापिं अजिमायुक्त अष्टमातृका शक्ति पीठ तयगु पलिस्था       (स्थापना) या इतिहास दुवाला स्वय्बलय् आदि कालय् प्राचिन नेपाः उत्पत्ति बाय् नेपाः निर्माण जुइ न्हयः थन दयाच्वंगु कालीदहया लः माहांमञ्जुुश्रीं थःगु “चन्द्राहास खड्गं” क्वटुवा न्हसिकाप, गोकर्ण न्हसिकाप, आर्यघाट न्हसिकाप व क्वय्ना न्हसिकाप पर्वयातः छसिकथं प्रहार यानाः थनया लः पिहावनेगु लँपु दय्का बियाः थन मनूया बस्ती बसेयााना प्राचिन नेपाः निर्माण जुइधुंका कलिगत संम्वत ३८२७ दँ पाखे लिच्छवी जुजु गुणकामदेवं प्राचिन नेपाः           (नेपालमण्डल) या येँ दक्षिण मजुपतन यंगाल कोलिग्राम बस्ती, उत्तर यंगु कोलिग्राम बस्ती नां या बस्तीयात समायोजन यानाः छगु खड्गाकारया रुपय् च्वंगु भूमियात बागमती खुसी, इक्षुमती (तुकुचा) खुसी व रुद्रमती (ध्यब्या खुसी) या सिथय् कान्तिपुर नगरया रुपय् न्हुगु दे पलिस्था यानाः नगरया प्यखेरं खड्ग आकारया हे अष्टमातृका अजिमायुक्त शक्ति पीठ व भैरब शक्ति तः तान्त्रिक बिधि कथं पलिस्था यानाः दुर्ग (नगर सुरक्षा घेरा) निर्माण यानाः शक्ति पीठतः पलिस्था यागु धया नेपाःया भाषा बंशावली उल्लेखित यानातःपिं अजिमायुक्त   (अष्टमातृका) शक्ति पीठतः – कंग अजिमा (कंकेश्री), ङ्यतमरु अजिमा                  (स्वेतकाली÷नरदेवी), लूति अजिमा (इन्द्रायणी) म्हयपि अजिमा (ज्ञानेश्वरी) मैती अजिमा        (पञ्चकुमारी), टकटी अजिमा (निलबाराही), बसला अजिमा, व लूमढी अजिमा (भद्रकाली) शक्ति पीठ (पिग) तः तान्त्रिक बिधिकथं पलिस्था यानाः यें कान्तिपुर नगर निर्माण यागु धया भाषा बंशावली उल्लेखित यानाः तसान भाषा बंशावली उल्लेखित यानाः मतपिं नगर दुने मेमेपिं थीथी अजिमायुक्त शक्ति पीठ (पिगं) तः दुगु खनेदु । गनेकी पचली नकिंनि÷नइ अजिमा–पचली,सख्वना अजिमा (सिकाली) पचली, पासिक्व अजिमा (माहालक्ष्मी) – कमलादी फिसः÷फिब्व अजिमा–माईतिघर मनमैजु अजिमा, मनमैजु, असंभूलु अजिमा (अन्नपुर्ण) असं, लुचुभुलु अजिमा –केलत्वा जनबा, सख्ना माजु (निल सरस्वती) लइन, तूसिमरु अजिमा (स्वेतकाली) – गै¥हधारा बिशालनगर कुलेश्वर अजिमा – कुलेश्वर, प्राचिन बौद्ध अजिमा – खास्ती बौद्ध, त्वरद्यः अजिमा (तूदालदेवी) – बिशालनगर, वटु अजिमा (भद्रकाली) – वटु, पोर्पा अजिमा – रानीबारी, प्याथ्व अजिमा ल्हूति, बाइसधारा बालाजु, दोलब्व अजिमा – थापाथली, न्हेकंतला अजिमा (तमद्यः) उग्रतारा – न्हकंतला, ज्वलपादेवी त्यरः, चन्द्र अजिमा – नारायणहिटी दरवार परिसर (दुने) अरिं अजिमा – चिकंमूं, बिजेश्वरी अजिमा– ह रती अजीमा स्वयम्भू , बिजेश्वरी, ममता अजिमा (भाटभटेनी), भाटभटेनी, भमलु अजिमा कमलाक्षी, आदि अजिमापिं खः । अथे हे यें कान्तिपुर नगरया पश्चिम भेग बिष्णुमति खुसी पारी बल्खु खुसी (इन्द्रमती) व कर खुसी (मन्यमती) या बिचय् न्हेपंखा धईगु थासय् बिराजमान जुयाच्वम्हं छम्ह अजिमा खः कल्खु अजिमा । थ्व कल्खु अजिमा अष्टमातृका गण अजिमापिं मध्ययाम्ह छम्ह अजिमा खः । थ्व कल्खु अजिमा बालकुमारी  खः ।
          कल्खु अजिमाया पूर्वय बागमती, उत्तर पूर्वय् बिष्णुमती, उत्तरय् करखुसी (मन्यमती), व दक्षिणय् बल्खु खुसी (इन्दवती) इलाका अवस्थित जुयाच्वंगु दु । थ्व कल्खु अजिमा पीठ न छगु शक्ति पीठ हे खः । ज्याथजिथि पिनिगु धापू कथं थ्व शक्ति पीठ पौराणिक कालय् श्री सतीदेवीया  अंग पतन जुया पीठ उत्पत्ति जुगु शक्तिपीठतः मध्यया छगु खः धइगु भनाई दु । श्री सतीदेवीया छु अंग पतन जुगु थाय् खः धइगु धासा सिमदु । छगु अष्टमातृकाया शक्ति पीठय् क्षेत्रपाल बाहेक झिनिम्ह द्यः गंछि दइगु खसान थन पीठय् धासा क्षेत्रपाल नापं ङयङयाम्ह द्यः गंछि अमूर्त द्यः तः दुगु खनेदु । थन पीठय् बिराजमान जुयाच्वंपिं अमूर्त ङय्ङयाम्ह द्यः गछित मध्ये मूजम्ह कल्खु अजिमा व गणेद्यः बाहेक मेपिं छुछु व सुसु देवदेपीं ख धइगु सिमदु । अथेसां कल्खु अजिमायात थःगु कुलदेवीया रुपय् न्हापांनिसें हनावयाच्वम्हं श्री कलंकी मन्दिर संरक्षण तथा समाज सुधार संस्थाया कोषाध्यक्ष भाजु लक्ष्मण अधिकारीजुया धापु कथं मूलम्ह अजिमा कल्खु बालकुमारी अजिमाया पाय्छि लिउने च्वंम्ह व लिउने जवं तापक तापक बिराजमान जुयाच्वपिं निम्ह व खवय् लिउने तापाक लहरीं बिराजमान जुयाच्वम्ह मध्ये न्हापंम्ह द्यः नापंयाना अमूर्त द्यः त प्यम्ह भैरब हे खः । अथेसां सुसु भैरब खः धाय् मफुगु । अथे हे अजिमाया जवय् लहरीं बिराजमान जुयाच्वपिं निस्वम्हः म्ह अमूर्त द्यःत मध्ये झिन्याम्ह म्ह पाःला द्यः (संकटा) झिखुम्हम्ह माहाकाल अथे हे खवय् लहरीं बिराजमान जुयाच्वपिं निखुम्ह म्ह मध्ये न्हय्म्हम्ह (अजिमाया लिउने खवय् तापाक च्वम्ह) भैरब, च्याम्हम्ह मनकामना, झिन्हेम्हम्ह दक्षिणकाली व निछम्हम्ह गणेशः या अमूत मूर्तितः खः धईगु अधिकारीजुया भनाई दु ।
          कल्खु अजिमा देगक्षेत्रया पूर्व दक्षिणय् नारांद्यया शनि अवतारया रुप मानेयाना तम्ह वङ्गलसिमा दु । थ्व सिमांया छगु हांगा कल्खु अजिमायात कुका च्वंगु खनेदु । दक्षिणतर्फ शिवलिङ्ग, पारिजात स्वाँया सिमा, तुलसीया मथ, सूर्यः, बिश्वरुपया मूर्ति, महालक्ष्मी व सरस्वतीया मूर्त मूर्ति, अथेहे सप्तऋषिया अमूर्त मूर्ति व दक्षिण तर्फय् कमल भैरबया अमूर्त मूर्ति दु । थ्व अजिमाया देगलय् पौ मदु । खुल्ला सर्गःया क्वय् बिराजमान जुयाच्वम्हं अजिमायात न्हेगः ध्यैदुम्ह नाग व देगःया प्यकुने च्वय् प्यम्ह नाग पासं कुका स्वभाय्मान याना देगःयात समायाना तगु दु । थ्व प्यम्ह नागपासं यानाः मस्यूपिन्स थ्व देगःयात नागमन्दिर न धाय्गु यागु खनेदु ।
          कल्खु अजिमाया बारे थीथी किम्बदन्तीतः न्यनेदु । इतिहासकार बाशुपासाया धापू कथं थ्व कल्खु अजिमा छगु थासं यें देय्या असंत्वालय् च्वनेगु बाचायानातगु खसा न अजिमा अन असनय् च्वनेगु इच्छा मदया तान्त्रिक निपूर्णम्ह छम्ह गथु (मालाकार) यात म्हङसेम्हना असने च्वनेगु इच्छाया मदुगु व गंछिद्यःतः नापं थःत यें देशया पश्चिम भेगय् बिष्णुमती खुसीपारी येंकेत अजिमां उजं यिबा बिज्यागुलिं अजिमाया उजं कथं तान्त्रिक निपूर्णम्ह गथुं थःगु तन्त्र शक्तिं बालकुमारी अजिमा व अजिमा गंछि गणतः नापं ज्वना बिष्णुमती खुसी पारी जङ्गल जुया वगु बखतय् अबलेया न्हेपंखा धइगु थ्व थासय् थ्येंका अजिमां जित थन हे ति धया उजं यिबा बिज्यागुलिं अजिमाया उजं कथं थन न्हेपंखा धइगु थासे हे बिराजमान यानाःतगु खः धइगु भनाई खनेदु (भगवतीका सहस नाम–चन्द्र बहादुर थापा) । लिपा वना वहे बालकुमारी अजिमाया ना  कल्खु अजिमाया नामं प्रख्यात जुया वगु खनेदु । सुया छें व छेंजः पिनिगु बिचय कलह जुया बिध्न जुसा थ्व बालकुमारी अजिमाया स्वचित व एकचितयानाः पुजाअर्चना यातधासा कलह समाप्त जुया छें शान्ति जुइगु हुनि व थ्व अजिमा बल्खु खुसी व कर खुसीया बिचय् बिराजमान जुयाच्वंगुलिं थ्व अजिमाया नां कलह व खु (खुसी) संमायोजन जुया कलह ं खु  (खुसी) . कल्खु अजिमाया नामं प्रख्यात जुयावंगु खः धइगु थन न्यनेदु । लिपावना कल्खु खँग्व न अपभं्रस जुया कलंखु (कलङखु) जुवंगु खनेदु । कालन्तरे वना कलंखु खंग्व न हान अपभ्रंस जुया कलंकी अजिमा बाय् कलंकी माईया नाम प्रख्यात जुया न्हेपँखाया जां हे कलंकी जुया प्रख्यात जुया वंगु प्रस्त हे खनेदु । थ्व खँया पुस्ति थन अजिमा थाय् बि. सं. १९६४ बैशाख शुक्ल अक्षेतृतिया जेष्ठ २ गते रोज ४ मिति उल्लेखयाना न्हेपंखाया डिठ्ठा मान बहादुर अधिकारीजूं २२ धार्निया तग्व गं, २७ धार्निया ढलौटया डल्लु (देवा) ४८ ग्वः व ढलौटया हे निम्ह सिंह अजिमायात छागु बखतय् तग्व गँया शिलाया खम्बाय् च्वयातगु शिलालेखँ प्रस्त हे खनेदु । थ्व तग्व गँ छाम्ह अधिकारीया परिवार पाखें दय्छक अक्षेतयतृतिया कुन्हु अजिमायात पुजायाना छमुरी समयबजी छाया सकलयात इनाबिगु न्हापा न्हापा परंम्परा दुगु खसान आ थौकने धासा छमुरी समयबजीया पलिसा निफाति जक समय छाया इनाबिगु ज्याः जुयावयाच्वंगु खनेदु ।
कल्खु बालकुमारी अजिमा व असं बालकुमारीया नापं मध्यपुर थिमि बालकुमारी अजिमा नापं स्वापु दुगु किम्बदन्ति न थीथी कथं थन न्यने दु ।थन न्हेपंखा÷कलंकीया ज्याथः जिथिपिनिगु धापु कथं थ्व कल्खु बालकुमारी अजिमा थन हे उत्पत्ति जुगु । न्हापा न्हापा यें देय्या पूर्वभेगया मध्यपूर थिमिं छुं मनुतसें थ्व बालकुमारी अजिमायात गंछि द्यः नाप तान्त्रिक बिधिपूर्वकं साला थिमि येंकेगु तात्वना यंकगु बखतय् छुं हुनि असं केलत्वाःलय् छचा बाय् च्वना अन न थिमि वं वलय् छम्ह अजिमा अन असनय हे थाःगु मेमेपिं द्यःत जक थिमि थ्यगु खः धइगु न्यनेदु । अथे हे मेगु छगु भनाइ न न्यनेदु कथं मध्यपुर थिमि बिराजमान जुयाच्वम्हं बालकुमारी अजिमाया द्यः खलःत दय्छकअक्षतृतिया कुन्हु गुप्तरुपं थन कल्खु बालकुमारी अजिमायात पुजा या वईगु न्हापा न्हापा परम्परा दु तर अथेसाँ थौकन्हे धासा थिमि बालकुमारी अजिमा खलःत पाखें पूजा व मव छु हे सिमदु धइगु भनाई दु । थिमि बालकुमारी अजिमा प्रख्यात प्यम्हं बालकुमारीत मध्ययाम्ह छम्ह खः ।
          राणा प्रधानमन्त्री वीर शम्शेरया शासनकालय् यें देशं थानकोट वनेगु मोटर लँ दय्के धुंका राणाकालया अन्त जक न राज्यया तधंपिं मनुतः देशं पिहाँ वनि बलय् व पिनं नेपाः या यें देशय् दुहाँ वइबलय् थन अजिमाया देगः क्षेत्रय् भाइभाइदारतय्त उपस्थित जुइत उर्दीयाना मुनेगु व बिदाई याइगुया नापं वइगु बखतय् लसकुस याइगु चलन दुगु खँ स्व. सरदार भीम बहादुर पाण्डेजुया नेपाल ग्रन्थय् च्वयातगु खँ न्यनेदु ।
थ्व कल्खु बालकुमारी अजिमा÷कलंकी माई यात स्थानीय अधिकारी परिवार, सुनार गाँया सुनार परिवार तः व किपुया छु सार्की परिवारतयसँ थःगु कुलदेवीया कथं देय् छक देगु (कुलदेवता) पुजा यानाः वयाच्वंगु दु ।
साविक कलंकी गा.वि.स.या कल्खु अजिमा÷कलंकी माई शक्तिशाली व साक्षातम्ह अजिमा खसान २०४६ साल न्हयःतक थन शक्ति पीठय् संरक्षणया अभावं १९६४ सालय् डिठ्ठा मान बहादुर अधिकारीं द्यःयात छाया तगु गँ, डल्लु व ढलौटया निम्ह सिंह न्हापा हे खुया येंकेधुंकल । न्हापा न्हापा द्यःवं झीत संरक्षण व सुरक्षा यानाः वयाच्वंगु खःसा थौं वयाः द्यःयात हें झीसं संरक्षण व सुरक्षा यायेमाःगु अवस्था जुजुं वयाच्वंगु जकमखु व अवस्था वहे धुंकल । थ्व खँयात न्हेपंखा÷कलंकीया बासिन्दा व अजिमाया श्रद्धालु भक्तजन तय्सँ वाचाय्का कल्खु अजिमा÷कलंकी माईया संरक्षण व संभार याय्मागु खँय् चितासुतया सकल संगठित जुया ब्याक्क सल्लाह साहुतियाना सहलह कथं भाजु गज बहादुर खत्रीजुया अध्यक्षताय् “श्री कलंकी स्थान जिर्णोद्वार तथा सरसजावत समिति २०४६ या नामं छगु कमिटि पलिस्थायाना वडा कार्यालय का.म.न.पा. व श्रद्धालु भक्तजन पाखें आर्थिक ग्वाहालीकया भाजु बम बहादुर रायमाझीया रेखदेखे कल्खु अजिमा÷कलंकी माई देगः व देग क्षेत्रया जिर्णोद्वार याना आया स्वरुप हगु खः । लिपा २०५४ सालनिसें “श्री कलंकी मन्दिर संरक्षण तथा समाज सुधार संस्था विधिवत कथं दर्ता यानाः न्हिया न्हिथं नित्य पूजा, सन्ध्याकालिन आरती, मोहनी, स्वन्ति, तिज इत्यादी इलय् बिशेष पूजा, बार्षिक पूजा, देगःया सुचुपिचुया नापं दँय् छक रङ्गरोगन याय्गु, हिटी, बिजुली मतया सुविस्था व अजिमा थाय् श्रद्धालु भक्तजन तेसं छागु तिसातःया नापं छगु जिन्सी खाता दर्तायाना छम्ह पूजारी  छम्ह सुसारे[रेखदे कर्ता  ] व तहलुवाया व्यवस्था याना द्यः, द्यःग क्षेत्रयात संरक्षण व व्यवस्थित याना वया च्वंगु दु ।
           यें देशय् दुने व देशं पिनेया अजिमायुक्त शक्ति पीठतः व मेमेगु थीथी धार्मिक स्थलतः संरक्षण व संभारया अभावय् लथालिङ्ग जुयाच्वंगु यक्व हे खने दु । संरक्षण व संभारया अभावय् लथालिङ्ग जुयाच्वंगु शक्तिपीठत व धार्मिकस्थल व अनया श्रद्धालु भक्तजन तय्गु लागिं थ्व कल्खु अजिमा÷कलंकी माई शक्तिपीठ छगु उदाहरण जुइफु ।