काठमाण्डौ उपत्यकामा गोरु नजोत्नुको कारण गाईगोरु सम्मानित जनावर भएकाले नै हो....

 

काठमाण्डौ उपत्यकामा गोरु नजोत्नुको कारण गाईगोरु  सम्मानित जनावर भएकाले नै हो....

      कृषिप्रधान संघिय गणतान्त्रिक नेपालको केन्द्रीय राजधानी काठमाण्डौ उपत्यकाका रैथाने नेवार समाजले( नेपालमण्डलवासीले) आज सम्म पनि गोरु नारेर गोरुजोती  कृषि गरेको इतिहास छैनन् । कृषकका लागि खेत खनजोत गर्णे सरल उपकरण भनेको घरमा रहे भएका वस्तुभाउ लगायत साधनहरु नै हुन् । घरमा रहेका मूलतः गोरूलाई प्रयोग गरेर अर्थात गोरु नारेर खेतीपाती गर्ने परम्परा काठमाण्डौ उपत्यरका बाहेक नेपालको पहाडी तथा तराई मध्यस एवं छिमेकि मुलुक  भारत समेतका कृषकहरुले युगौयुग देखि  नै आजसम्म   गोरु नारेर खेत जोतेर कृषि गर्दै आएको छ । तर नेपालमण्डलवासीले भने आज सम्म पनि  गोरु जोतेर खेती गरेको छैन ।
      अन्यत्र अधिकांश  कृषकहरुले गोरु जोतेर कृषि गर्ने गर्दै आएकोे भए तापनि नेपालमण्डल वासीले भने गाईगोरुलाई धार्मिक आस्थाका रुपमा मान्दै आएका कारणले नै गोरु जोत्ने नगरेको यथार्थ यहाँको धर्म संस्कृतिले देखाएको छ । परापूर्वकालदेखि नै नेपालमण्यलका समुदायमा कुटो, कोदालो वा अन्य कुनै औजार प्रयोग गरी खेतीपाती गरिँदै आएको देखिन्छ ।
        बौद्ध धर्म सम्प्रदायको मान्यता अनुसार आदिमकालमा यहाँको कालीदहको पानी महामञ्जुश्रीले आफ्नो चनद्रह्रास खड्गले उपत्यकाको चारठाउँका पर्वतहरुको न्हसिकापलाई काटेर पानी बाहिर जाने निकास  खोलेर यहाँ  महामञ्जुश्रीले मञ्जुपत शहर बसालेर मानव वस्ति वसाले पछि । याहाँका बासिन्दाका लागि उपयुक्त खेति योग्य जमिनको खोजि गर्दा । गल्कोपाखा, मनमैजु, तोखा, बसुन्धरा, फुसिंख्यः, महादेवतार र तिलिङ्तार लगायत उच्चभूभागको तल परेको बेसि भूभाग अति उपयुकत भएको देखिएकाले मञ्जुश्रीले आफ्ना दुई स्त्रि शक्ति मध्य एक स्त्रि शक्ति तथा एक जोडि हलगोरु सहित हालको सामाखुसीको चिलद्रेन पार्क( थुसाख्यः) रहेको स्थानमा आई  सावाःय् ( हलो जोतेर) गरेर बेसिमा जमेर रहेको पानी बिष्णुमती नदीमा जाने मार्ग याने खोलो तयारगर्ने कार्य थालेको ऐतिहासिक किम्बदन्ति रहेको छ । महामञ्जुश्रीले सावाःय् गरी( गोरू जोती) निर्माण गरेको सावाः खुसी नै हालको सामाखुसी हो ।
        महामञ्जुश्रीका दुई स्त्रि शक्ति मध्य एक असन्तुष्ट  स्त्रि,शक्तिले एक गोरु( द्वहँसा/ थुसा) हालको नक्शाल  लाजिम्पाट स्थित साकुना माजु( निल सरस्वती) विराजमान रहेको स्थामा लगेर थुनेर लुकाएको । त्यस पछि महाँमञ्जुश्रीले  यसै सावाःखुसी क्षेत्रमा आफैंले खेत खनी काम सिकाइ, पशुलाई जोताइ दु:ख नदिनु भनी आज्ञा दिएको मानिन्छ । त्यसैले महामञ्जुश्रीको आज्ञा अनुसार हालसम्म पनि उपत्यकाको नेवा: समुदायमा गोरु नारेर हलो जोत्ने गरिँदैन।
      तन्त्र साधनाका शक्ति पूजक  शासक्त शैव सम्प्रदाय समेतको रहेको नेपालमण्डल वासीहरुले गोरुलाई देवादीदेव महादेवको सवार वाहन समेत रहेको र गाईको मलमूत्र समेत पवित्र मानेर धार्मिक तथा पितृकार्यमा प्रयोग गरिन्दै आएको कारण गाईगाोरुलाई सम्मानित रुपमा पुज्दै आएको छ । यस कारणले पनि नेपामण्डलवासीले गोरु जोतिँदैन । यद्यपि धर्मशास्त्रहरु कोट्याउँदै जाने क्रममा सनातनीहरुमा गोवध गरी सम्पन्न गरिने प्राचीन कालमा गोमेध यज्ञ समेत हुने गरेको थियो भन्ने पाईन्छ नै ।
       तन्त्र साधनाका शक्ति पूजक  शासक्त शैव सम्प्रदायले अष्टमातृका देवी मध्यकी एक दैवी वाराही मातृकाको सवार वाहन राँगोलाई समेत वाराही मातृकालाई नै भोग दिने तान्त्रिक पूजा परम्परा रहेको समुदायमा गोरु जोतेर खेत खनजोत गर्ने परम्परा नहुनुमा अचम्मको परम्परा नै मान्नु पर्छ ।