प्रकाशमान शिल्पकार
प्रकाशितः
झिगु स्वनिग न्हिपौ ने.सं. ११३२ बछलाथ्व २(२०६९ बेशाख ११)
बाःहाःनेवाः समाजया दशकर्म संस्कार मध्य म्ह्याय् मचायात याय्मागु छगु संस्कार
नेपाः दुनेया हरेक जात जातिया थःथगु बिस्कंगु थी थी संस्कार दयावयाच्वंगु दु । जाति समुदाय् म्हसीकेगु छगु माध्यम जात जातिं कःघाना वयाच्वंगु वा छ्यलाबला वया चंगु थी थी संस्कारतः खः । नेवाः समाजं हना वयाच्वुं थी थी संस्कार नेवाः समाज दुने हे न थी थी जात जाति व थाय् बाय् स्वया छुं भती पाःसानं अप्वः धयाथें समानता हे खने
दु । झी नेवाः तय्सं कःघाना हना वयाच्वंगु बुसांनिसें सी धुंकाःतकया मूकं (जम्मा) १० गु संस्कारतः दु । थ्वः १० गु संस्कार यात दशकर्म संस्कार धाय्गुया । मुख्यतःया थ्व दशकर्म संस्कार दुने नं संस्कारतः पूवंकेत थी थी रितिथिति व तजिलजि कथं संस्कार पूवंकेमागु खने दु । नेवाः समाजया संस्कार (कर्मकाण्ड) वाला स्वयेवले मचा मांया प्वाथय् च्वनीबलय् निसें हे थी थी रितिथिति व तजिलजिया ज्याखं सुरु जुई ।
नेवाः समाजया दशकर्म संस्कार (१० गु संस्कारतः) (क) मचा बुइन्ह्यो व मचा बुई धुंका यायेमागु रितिथिति
(ख) मचाजंक्व (ग) जन्मन्हि हनेगु (घ) बुसँ खायेगु (ङ) इहि (च) कय्तापुजा यायेगु÷बरे छुइगु (छ) बाः¥हाःः (ज) इहिपा
(झ) ज्याः जंक्व व (ञ) सी धुंका यायेगु ज्याखँ (मृत्यु संस्कार) खः । थ्व संस्कार मध्य म्ह्याय् मचां ८ गु व काय्मचां ८ गु संस्कार याय्मागु व याकेमागु थन नेवा थिति दु । वहे दशकर्म संस्कार मध्य म्ह्याय् मचायात याय्मागु नेवाः संस्कार दुने लागु नेवाः म्ह्याय् मचा गबलेंहे बिधवा मजुकेया लागि झी पुर्खा कः घाना हना वयाच्वंगु इहि संस्कार (इहि नेवाः थिति सन्ध्या टाइम्स, हिपौ ने.स. ११३२ सिल्लाथ्वः १३ ÷ २०६८ माघ २२) याय् धुंका झिंस्वदँ दुने (बिजोर दँ) थी मत्यः (रजस्वला) जुइन्ह्यो वा थी मत्यः जुइवं हे इहिपा न्ह्यो (कुमारी ल्यासेबलय्) झिंनिन्हु तकः छकु क्वथाय् कुना सुद्र्याे
(निभा जः) तकं मक्यंसे मिजंतय्सं मखंक तयातइगु संस्कार खः बाः¥हाःः ।
नेवाः समाजय् बाः¥हाःः स्वथी कथं तय्गु याना वयाच्वंगु खने दु । गथेकी (क) साइत स्वया तय्गु (ख) स्वानाः÷घानाः तय्गु व (ग) थि मत्यः जुगु (रजस्वला) या कारणं आकाझाकां तय्गु ।
(क) साइत स्वया बाः¥हाः तय्गु – म्ह्याय् मचा कुमारी ल्यासे जुया बाः¥हाः तय्गु उमेर (ई) जुलकि जोतिषयात म्ह्याय् मचा बाः¥हाः तय्गु साइत (भिं दिं) गबलय् लाः खः क्यना साइत दिं दुकुन्हु बाः¥हाः च्वनिम्हः मिसामचा यात लिलुसि ध्यंका निःयाना (नीसीयाना) छेंया हामां नकिं न किसली (सलिचाय् जाकि, ग्वःग्वय्, ध्यबातया) भागियाकाः (थथे किसली भागियाकेगुया छुमां छु धाःसा बाः¥हाः तःगु ज्वछि छुं बिध्नबाढा मवय्मा धया मनंतुना अजिमाद्यः पिन्त पुकारयाना किसली पन्छे याय्गु खः) झ्या खापा फुकं तिना तःगु सुद्र्याे (निभाः जः) नापं खने मदयेक ह्वःप्वाः तिना तःगु क्वथाय् दुतयना कपाय्या ख्याः (बाः¥हाः ख्याः) दय्का छकुनय् स्वना (प्रतिस्थापना याना) पूजा याये धुंका धौंसगं बिया, धौबजि नका बाः¥हाः च्वनिम्हः मिसामचा यात झिंनिन्हु दुकुन्हु बिधिवत रुपं पिमकातल्ले सुद्र्याे व मिजं तयेगु ख्वाः मस्वसे झिंनिन्हु तकः क्वथाय् बाः¥हाः तय्मागु साइत स्वया बाः¥हाः तय्मागु नेवाः संस्कार दुने लाः । बाः¥हाः ज्वछि बाः¥हाः च्वंम्हः मिसामचां छुं नं नयेन्ह्यो स्वना पूजा याना तम्हः बाः¥हाः ख्याः यात अनिवार्य छायेमा । बाः¥हाः ख्याःकं बाः¥हाः च्वंम्हः मिसामचायात रक्षायाई धइगु सनातन धार्मिक आस्था व बिश्वास दु ।
(ख) स्वाना÷घाना बाः¥हाः तय्गु – साइत दिं क्यनां तम्हः तता नापं केहेपिं तम्हः हे मिसामचात स्वाना÷घाना
न बाः¥हाः तय्गु झी नेवाः संस्कार दुने हे लाः । थथे स्वाना÷घाना बाः¥हाः तय्बले व तयेहइबले छन्हु जक कुना कन्हय् खुनु बाः¥हाः तम्हः मिसामचायात पिकाःसा गाः वा पिकाःसां ज्यूगु नेवा संस्कार खः । छम्हः हे माँया स्वम्हः म्ह्याय् मचाया बाः¥हाः छकलं तय्मज्यू धइगु थन थिति दु ।
(ग) थि मत्यः (रजस्वला) जुगुया कारणं आकाझाकां बाः¥हाः तयेगु – साइत स्वया वा साइत केना बाः¥हाः तये मलावं हे म्ह्याय् मचाया थिमत्यो (रजस्वला) जुल धाःसा तत्कालहे क्वथाय् कुना बाः¥हाः तया रितिथिति पूवंका सूद्र्याे व मिजंतय्गु ख्वाः मस्वसे व मक्यःसें भिंmनिन्हु दु कुन्हु बिधिवत रुपं बाः¥हाः पिकाय्गु ज्याः जुई । थी मत्यो (रजस्वला) जुगुया कारणं आकाझाकां बाः¥हाः तये माल धाःसा निगु पक्ष क्यनीगु दोष मदु धायेगु थन चलन दु ।
बाः¥हाः च्वंम्हः मिसामचायात थः थःगु थिति कथं छुं दिं तकः चिसवाः नकि मखु । अथे हे बाः¥हाः च्वंम्हेस्यां छें जः व थः स्याःन्यापिं फूकिपिं सकल्यं जय्बलि क्यनि वा जय्बलि च्वनेमा । जय्बलि माःपिं छेंजः तय्सं बिधिवत कथं बाः¥हाः पिमकातले द्यः पुज्यायेगु व पितृया छुं नं ज्या याय् मज्यू । अथे हे तुं थिति कथं हे क्वंचिक. (जाकि चुं, तू, खौ, तछ्वः व चिकं मिश्रणयाना दय्कातःगु छगु प्रकारया घरेलु समाःयाय्गु ज्वलः) साकेगु (ख्वाले व म्हय् बुकेगु) ज्या जुई । बाः¥हाः च्वंम्हः मिसामचायात म्हाइपुुसे मच्वनेमा धकां पासापिं म्हितः वई । अथेहे बाः¥हाः च्वंम्हः मिसामचायात थःथितिपिंस स्वःवइवलय् छुस्यामुस्या (कःनि, मुस्या, छुस्या, बरांया लिसें सिसाबुसा, मरिचरी व दुरु) ज्वना वनेगु याई ।
बाः¥हाःतया झिंनिन्हु दुकुन्हु थःथःगु रितिथिति कथं बिधिवत रुपं (बैदिक बिधिपूर्वक) रिति पूवंका सुद्र्यःयात साक्षीतया बाः¥हाः च्वंपिन्त बाः¥हाः पिकया सूद्र्यः दर्शनयाका बाः¥हाः पिकया ल्यासे मिसामचा तयेसं समाज्वलं छेलाबला याइगु परम्परागत समांज्वलं मध्यया कलात्मक ज्वलान्हायकं व सिन्हःमू ज्वंका थःथःगु इलाकाया गणेद्यः दर्शनयाका बाः¥हाः संस्कार क्वचाय्की । बाः¥हाः पिकाइवलय् सूद्र्यः साक्षी तइगु व सूद्र्यः दर्शन याकिगुया छुमां (कारण) नेवाः संस्कार कथं बिधिबत रुपं झिंनिन्हु तकः मिजंमचातय्गु ख्वाः व सूद्र्यः (निभा जः) नापं मस्वसे बाः¥हाः क्वथाय् च्वना बाः¥हाः च्वनाज्वछि मचाल्यासे जुइधुंकुम्हः अले इहिपा याय्त्यम्हः मिसामचायात मागु ज्ञान व शिक्षा दिक्षा बिये धुंकल वा काये धुंकल धइगु समाजय् दसि (प्रमाण) प्रस्तुत यायेत यानातःगु छगु संस्कार खः । अथेसा नेवाः समाज दुने हे गुम्हः गुम्हेस्या बाः¥हाः संस्कार यात सूद्र्य नाप इहिपा याय्गु व इहिपा यागु खः धइगु कथं थ्वः बाः¥हाः संस्कार हनावयाच्वंगु खनेदु । बाः¥हाः
पिकया बहनी बाः¥हाः मचायाता पासापिं थःथिति तयेत भ्वय् नकेगु व सगं कायेगु ज्या जुई ।
बौद्ध परम्परा कथं धाःसा बिहारय यंका गुरुमाँ पिनिगु प्रत्यक्ष निगरानीई कलेजी वसः फिका ऋषिनी (भिक्षुणी) याय्गु चलन दु । बुद्ध बचंकथं पञ्चशील प्रदान याना न्हिं छछाः जक नकाः बिहारय् छुं दिं तय्धुंका छें लित यंका च्वय् न्ह्यथंकथं भ्वय् नका सगं काय्गु व बिइगु थिति दु ।
बाः¥हाः तइगुया मू छुमां (कारण) ब्यवहारिक कथं छेंया हामा, माँ, अजि, पासा व थःथितिपिंसं इहिपायाय् लाय्क जुइत्यंम्हः मचाल्यासे म्ह्याय्मचायात यौन शिक्षा, प्रजनन शिक्षा नापं इहिपाजुया भातयाछें (कर्मछें) वनिबले गुकथं गथे गथे ब्यबहार यायेमा धयागु शिक्षा दिक्षा बिइगु ज्याः खः बाः¥हाः संस्कार ।
बाः¥हाः संस्कार पू वनेवं म्ह्याय्मचा कुमारी ल्यासेया रुपय् परिवर्तन जुया म्ह्याय् इहिपायाय् ई सूरुजुइगु जुगुलिं म्ह्याय्मचा धाय्क हसां जिल धइगु समाजय् सन्देश बिइगु बाः¥हाः तइगुया छुमां (कारण) मध्य थ्व नं छगु खः धइगु सिन्हंस्वां खलया पूबृ अध्यक्ष (नायः) भाजु बामन शाही व बिनोद शाहीजू पिनिगु भनाई दु । वय्क शाहीजू पिनिगु धापुकथं थःथगु रितिथिति कथं शाही (राजपुतसिंह, नायः) समुदाय्ले म्ह्याय्मचा बाः¥हाः तइवलय् कपाययाम्ह मिसाम्ह ख्या दय्का निस्वना बाः¥हाःतया झिनिन्हुकुन्हु बिधिपूर्वक पिकाइबलय् बाः¥हाः च्वंम्हेस्यां पाजुयाछें न भ्वय् ज्वलं व सगं या कु यंका बाः¥हाः च्वंम्ह व छेंजःपिं सकसितं भ्वय् नकेमागु व छेंजः पिंसं (बाः¥हाः पिकागु छें) ज्वरेयानातःगु भ्वय् पाजुखलःयात नकेमागु थिति दु । थ्वः थितियात राजपुतसिंह तय्गु राजसी रवाफया अवशेष खः धइगु भनाई खने दु ।
गैह्र नेवाःतय् म्ह्याय्मचा थी मत्य (रजस्वला) जुइधुंका जक तत्काल क्वथाय् कुनिगु ज्या जुई । गैह्र नेवाःतय् थ्व संस्कारयात गुफा तय्गु धाई । गैह्र नेवाःतय् गुफातय्गुयात स्वयानं म्ह्यायमचा मचाल्यासे जुसेंली गुनिचोलो बिइगु ज्यायात महत्व बिइगु याना वयाच्वंगु दु । गैह्र नेवाःतय् थीमत्य (रजस्वला) जुई न्ह्योहे बाः¥हाः तईगु परम्परागत थितिया छुमां (कारण) हे नेवाःमिसातः थी मत्य (रजस्वला) जुइबलय् न द्यः व पितृया ज्या बाहेक मेगु छें ब्बहारे गैह्र नेवाःतय्थेंं अप्व थितिकुति याय्म्वागु खः धइगु कल्खु अजिमा (कलंकीमाई), न्हेपम्फा (कलंकी) या पुजारी भाजु कोमल प्रसाद रिमालजुया भनाई दु । थु कथं नेवाःथिति दुने लागु थ्व बाः¥हाः नेवाःथिति, गैह्र नेवा तय् मिसामचातय् थि मत्य (रजस्वला) जुइबलय्
याय्मागु कडा थितिकुति छाउपडी (गैह्र नेवाःतय् थि मत्य (महिनावारी) जुइवलय् छें मच्वंसे साःगःलय् (गोठे) तकं च्वं वनेमागु छगु कु प्रथा) प्रथा थजागु कू–प्रथा बिरुद्धया छगु क्रान्तिकारी पला हे खः धाय्मा ।
तसिकं हे जानकारी मुलक लेख ख थ्व
ReplyDelete