उदाय् दुने शिल्पकार जातिया म्हसीका
संध्याटाइम्प
प्रकाशित मिति ः २०६७ कार्तिक ११ बिहीबाः ने.सं. ११३० कौलागा ५
रु प्रकाशमान शिल्पकार
नेपाः देय् थीथी जाति, धर्म, कला, संस्कृति, तजिलजि व विधि व्यवहारया नामं जाःगु देय् खः । नेपाः देय्या जातित मध्ये नेवाः समुदाय दुने लाःगु गुंगू थरया संयोजनया रुपय्र माने नाला वयाच्वंगु उदाय् (उदास) जातय् दुने लानाच्वंगु पुस्तौं पुतानिसें सिँज्या–यात हे थःगु लजगाःया रुपय् छयला वयाच्वपिं नेवाः जातिमध्ये शिल्पकार नं छगू खः ।
उदाय् (उदास) जाति धइपिं बुद्ध धर्म माने याइपिं बौद्धमार्गी खःसां उदाय्या लागाय.् लाःपिं शिल्पकार जाति धाःसा अप्वः यानाः हिन्दू धर्म माने याइपिं सनातन धर्मया शिव–मार्गी व वैष्णवीमार्गी खः । थुगु जातियापिंस जन्मनिसें मृत्यु तकया थीथी संस्कार व छु न धर्मकर्मया ज्याखँ यायेमाःसा परम्परानिसें द्यःब्रम्हूयात पुरोहितया ज्या याका वयाच्वंगु खः । शिल्पकार जाति हिन्दूमार्गी खः धइगु खँया दसु थ्वहे खः । खास यानाः थुमिगु मू वस्ति धइगु बहाः, बही, बौद्ध बिहार व बहीया सतिक हे जुयाच्वनी । बहाः, बही व विहार स्थापना व जीर्णोद्धारय् न्हापानिसें थ्वहे शिल्पकार जातिया ल्हाः दयाच्वंगु खनेछु ।
नेवाः जाति मध्ये देखा मकायेकं सुं नं आगमय् दुमथ्याइपिं शाक्यं, बज्राचार्य व उदाय् जातितय मध्ये थ्व जातिया दथुइ नं देखा मकायेकं सुं नं. आगमय् दुमथ्याइगु प्रावधान जुया वयाच्वंगु दु ।
शिल्पकार जातिं भगवान श्री विश्वंकर्मा–यात कूल गुरुयाः रुपय् हना वयाच्वंगु खनेदुसा, कूल रक्षाया लागिं अष्टमातृकाया पुजा आराधना याना वयाच्वंगु खनेदु । थुमिगु कुलदेवता (देगुद्यः) मातृशक्ति खः वा पितृशक्ति खः धइगु खँय् आः तक नं सुनानं थथे हे खः धकाः धाये फुगु मदुनि । कुलदेवता गुखेपाखे स्वयाच्वंगु खः उकिया आधारय् शिल्पकार जातियागु थःथःगु बिस्कं महसीका दु धइगु खँ न्यनेदु । अय्नं थुकी आः तक सुनानं सोधखोज यानाः वाला स्वय.ेगु ज्या धाःसा याःगु मदु ।
शिल्पकार जातिया उत्पत्ति गुबलय् जुल धइगु खँय् सत्यतथ्य दसु, प्रमाण थथे हे खःधकाः सुनानं धाये मफुसां नेपाः देय्या जात्रा, पर्व, मठ, मनिदर व ऐतिहासिक लाय्कु, दरवारया अध्ययन यानाः वाला स्वयेबलय् शिल्पकार जाति आदिकालनिसें नेपालमण्डल स्वनिगःया आदिवासी जनजाति खःधइगु सीदु । थौकन्हय् शिल्पकार जाति स्वनिगलं पिने व नेपाः देय्या थीथी धासय् लजगाः यानाः नं थःगु म्हसीका बिया वयाच्वंगु दु । थ्व समुदाय् स्वनिगलय् च्वपिं थीथू समुदाय थें नेवाः समुदाय दुने हे दुथ्याः । थ्व शिल्पकार समुदायया मांभाय् धइगु नेवाः भाय् (नेपालभाषा) खः। शिल्पकार वर्ग समुदाय परापूर्वकालंनिसें प्रस्तर काष्ठकला व आधुनिक शिल्पकलाया ज्ञाताया रुपय् नं परिचित जुयाच्वंगु दु ।
नेपाः देय्या कलासंस्कृतियात जीवन्त रुप बियाः बिज्ञ व कलाकारया रुपय् परिचित जुयाच्वपिं न्हापां न्हापाया शिल्पी सिँकःमि नायःत (थौकन्हय् आधुनिक भासं आर्किटेक) न्हापानिसें थौया वैज्ञानिक युग (नीछगूगू शताव्दी) तक नं थःगु शिल्पकलाया ज्ञान सन्ततियतय हस्तान्तरण यायां म्वाका तय्त सफल जुयाच्वगु दु । आजु अजाजु पिनिगु पालंनिसें थःगु लजगाःयात न्हंके मबिउसे नेपाः देय्या गौरंव गकायेगु लिसें थौंतक म्वाका तयेत सफल न) जुयाच्वंगु दु ।
सलसःदँ न्ह्यः शिल्पकार व शिलाकार समुदाय्या आजु अजाजुपिंसं दुःख सियाः थःगु पौरखी ल्हातं सिर्जना यानाः दयेकातःगु नाजाःगु ऐतिहासिक पुरातात्विक कलात्मक धरोहर मध्ये ख्वपया लाय्कू दरवार, न्यातापौ देगः, चाँगुनारायण देग, येंयाः लाय्कू दरबार, तलेजु देगः, देशय्मरु झ्या, यलया लाय्कू दरबार वा थीथी देगलय् सिर्जना यानातःगु चौरासी आसनयुक्त त्वानाःसिँ आदि व नेपाः देय्या थीथी थासय् च्वंगु काष्ठकला व प्रस्तरकलां थौ विश्वय् झीत म्हसीकाच्वंगु दु ।
विश्वया न्ह्यःने झीगु थःगु शिल्पकलां नेपाः देय्यात म्हसीका वयाच्वंगु जक मखुसें आजु अजाजुपिंसं सिर्जना यानाः “नासो” या रुपय् झीत त्वःता वंगु वहे शिल्पकलायुक्त सिर्जनात क्यनाः न्हिं लखंलख दां राजयया कोषय् आम्दानी जुयाच्वंगु दु । थुकथं ग्वाहालि याना वयाच्वपिं व पुर्खाया सन्तति थौ थ्व शिल्पकार व शिलाकार समुदाय (जाति) या म्हसीका न्हना वनीगु अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु दु । गौरवमय शिल्पकारया रुपय् च्वनाच्वंगु म्हसीकायात थौं वयाः छगू शिल्पी ज्यामि (मजदूर) या मानचित्रय म्हसीकाः सीमित जुयाः वनाच्वंगु खनेदु । अथे जूगुलिं शिल्पकार व शिलाकार समुदाय थःपिनिगु म्हसीका नापं सम्मानित शिल्पकार वर्ग समुदायया रुपय् थःगु म्हसीका व अस्तित्व काय्म यायेत सकल शिल्पकार छधी जुयाः युगयुगान्तरतक नं झी आजु अजाजुपिंसं विश्व मानचित्रय् गथे नेपाः देय्या म्हसीका धिसिलाकावन अथे हे झीसं नं थःपिनि म्हसीका म्वाका तयेत मन, वचन व कर्म तमतयार जुयाः न्ह्यज्याथे माःगु थौया आवशयकता ख ।
संध्याटाइम्प
प्रकाशित मिति ः २०६७ कार्तिक ११ बिहीबाः ने.सं. ११३० कौलागा ५
रु प्रकाशमान शिल्पकार
नेपाः देय् थीथी जाति, धर्म, कला, संस्कृति, तजिलजि व विधि व्यवहारया नामं जाःगु देय् खः । नेपाः देय्या जातित मध्ये नेवाः समुदाय दुने लाःगु गुंगू थरया संयोजनया रुपय्र माने नाला वयाच्वंगु उदाय् (उदास) जातय् दुने लानाच्वंगु पुस्तौं पुतानिसें सिँज्या–यात हे थःगु लजगाःया रुपय् छयला वयाच्वपिं नेवाः जातिमध्ये शिल्पकार नं छगू खः ।
उदाय् (उदास) जाति धइपिं बुद्ध धर्म माने याइपिं बौद्धमार्गी खःसां उदाय्या लागाय.् लाःपिं शिल्पकार जाति धाःसा अप्वः यानाः हिन्दू धर्म माने याइपिं सनातन धर्मया शिव–मार्गी व वैष्णवीमार्गी खः । थुगु जातियापिंस जन्मनिसें मृत्यु तकया थीथी संस्कार व छु न धर्मकर्मया ज्याखँ यायेमाःसा परम्परानिसें द्यःब्रम्हूयात पुरोहितया ज्या याका वयाच्वंगु खः । शिल्पकार जाति हिन्दूमार्गी खः धइगु खँया दसु थ्वहे खः । खास यानाः थुमिगु मू वस्ति धइगु बहाः, बही, बौद्ध बिहार व बहीया सतिक हे जुयाच्वनी । बहाः, बही व विहार स्थापना व जीर्णोद्धारय् न्हापानिसें थ्वहे शिल्पकार जातिया ल्हाः दयाच्वंगु खनेछु ।
नेवाः जाति मध्ये देखा मकायेकं सुं नं आगमय् दुमथ्याइपिं शाक्यं, बज्राचार्य व उदाय् जातितय मध्ये थ्व जातिया दथुइ नं देखा मकायेकं सुं नं. आगमय् दुमथ्याइगु प्रावधान जुया वयाच्वंगु दु ।
शिल्पकार जातिं भगवान श्री विश्वंकर्मा–यात कूल गुरुयाः रुपय् हना वयाच्वंगु खनेदुसा, कूल रक्षाया लागिं अष्टमातृकाया पुजा आराधना याना वयाच्वंगु खनेदु । थुमिगु कुलदेवता (देगुद्यः) मातृशक्ति खः वा पितृशक्ति खः धइगु खँय् आः तक नं सुनानं थथे हे खः धकाः धाये फुगु मदुनि । कुलदेवता गुखेपाखे स्वयाच्वंगु खः उकिया आधारय् शिल्पकार जातियागु थःथःगु बिस्कं महसीका दु धइगु खँ न्यनेदु । अय्नं थुकी आः तक सुनानं सोधखोज यानाः वाला स्वय.ेगु ज्या धाःसा याःगु मदु ।
शिल्पकार जातिया उत्पत्ति गुबलय् जुल धइगु खँय् सत्यतथ्य दसु, प्रमाण थथे हे खःधकाः सुनानं धाये मफुसां नेपाः देय्या जात्रा, पर्व, मठ, मनिदर व ऐतिहासिक लाय्कु, दरवारया अध्ययन यानाः वाला स्वयेबलय् शिल्पकार जाति आदिकालनिसें नेपालमण्डल स्वनिगःया आदिवासी जनजाति खःधइगु सीदु । थौकन्हय् शिल्पकार जाति स्वनिगलं पिने व नेपाः देय्या थीथी धासय् लजगाः यानाः नं थःगु म्हसीका बिया वयाच्वंगु दु । थ्व समुदाय् स्वनिगलय् च्वपिं थीथू समुदाय थें नेवाः समुदाय दुने हे दुथ्याः । थ्व शिल्पकार समुदायया मांभाय् धइगु नेवाः भाय् (नेपालभाषा) खः। शिल्पकार वर्ग समुदाय परापूर्वकालंनिसें प्रस्तर काष्ठकला व आधुनिक शिल्पकलाया ज्ञाताया रुपय् नं परिचित जुयाच्वंगु दु ।
नेपाः देय्या कलासंस्कृतियात जीवन्त रुप बियाः बिज्ञ व कलाकारया रुपय् परिचित जुयाच्वपिं न्हापां न्हापाया शिल्पी सिँकःमि नायःत (थौकन्हय् आधुनिक भासं आर्किटेक) न्हापानिसें थौया वैज्ञानिक युग (नीछगूगू शताव्दी) तक नं थःगु शिल्पकलाया ज्ञान सन्ततियतय हस्तान्तरण यायां म्वाका तय्त सफल जुयाच्वगु दु । आजु अजाजु पिनिगु पालंनिसें थःगु लजगाःयात न्हंके मबिउसे नेपाः देय्या गौरंव गकायेगु लिसें थौंतक म्वाका तयेत सफल न) जुयाच्वंगु दु ।
सलसःदँ न्ह्यः शिल्पकार व शिलाकार समुदाय्या आजु अजाजुपिंसं दुःख सियाः थःगु पौरखी ल्हातं सिर्जना यानाः दयेकातःगु नाजाःगु ऐतिहासिक पुरातात्विक कलात्मक धरोहर मध्ये ख्वपया लाय्कू दरवार, न्यातापौ देगः, चाँगुनारायण देग, येंयाः लाय्कू दरबार, तलेजु देगः, देशय्मरु झ्या, यलया लाय्कू दरबार वा थीथी देगलय् सिर्जना यानातःगु चौरासी आसनयुक्त त्वानाःसिँ आदि व नेपाः देय्या थीथी थासय् च्वंगु काष्ठकला व प्रस्तरकलां थौ विश्वय् झीत म्हसीकाच्वंगु दु ।
विश्वया न्ह्यःने झीगु थःगु शिल्पकलां नेपाः देय्यात म्हसीका वयाच्वंगु जक मखुसें आजु अजाजुपिंसं सिर्जना यानाः “नासो” या रुपय् झीत त्वःता वंगु वहे शिल्पकलायुक्त सिर्जनात क्यनाः न्हिं लखंलख दां राजयया कोषय् आम्दानी जुयाच्वंगु दु । थुकथं ग्वाहालि याना वयाच्वपिं व पुर्खाया सन्तति थौ थ्व शिल्पकार व शिलाकार समुदाय (जाति) या म्हसीका न्हना वनीगु अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु दु । गौरवमय शिल्पकारया रुपय् च्वनाच्वंगु म्हसीकायात थौं वयाः छगू शिल्पी ज्यामि (मजदूर) या मानचित्रय म्हसीकाः सीमित जुयाः वनाच्वंगु खनेदु । अथे जूगुलिं शिल्पकार व शिलाकार समुदाय थःपिनिगु म्हसीका नापं सम्मानित शिल्पकार वर्ग समुदायया रुपय् थःगु म्हसीका व अस्तित्व काय्म यायेत सकल शिल्पकार छधी जुयाः युगयुगान्तरतक नं झी आजु अजाजुपिंसं विश्व मानचित्रय् गथे नेपाः देय्या म्हसीका धिसिलाकावन अथे हे झीसं नं थःपिनि म्हसीका म्वाका तयेत मन, वचन व कर्म तमतयार जुयाः न्ह्यज्याथे माःगु थौया आवशयकता ख ।
No comments:
Post a Comment